Tbilis

Tbilis (gruz.: თბილისი [tʰ'biliˌsi] «läm' purde») om Gruzijan pälidn da kaikiš suremb lidn. Se om valdkundan äisarakoižen tegimišton, kundan da kul'turan kaikiš znamasižemb keskuz i energetine sol'm.

Tbilis
თბილისი
(Tbilisi)

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Gruzii
Eläjiden lugu (2023)	1,241,709 ristitud
Pind	504,2 km²
Pämez'	Kaha Kaladze (kül'mku 2017—, კახა კალაძე)
Telefonkod	+995−32
Aigvö	UTC+4

Lidnan municipalitetan transportine kart (2014)

Istorii

Löutihe kaivandusil 1.-2. voz'sadan termaližid kül'betid Tbilisin istorižes keskuses. Eländpunktad 6.-3. voz'sadan EME alusenpanendanke oma löutud lidnan toižiš rajoniš.

Iberijan Vahtang-car' pani nügüdläižen eländpunktan alust 5. voz'sadal. Jäl'ghižel voz'sadal se kändihe valdkundan pälidnaks.

Lidn šingotase holitišiden sferan edheotandoil päpaloin (bizneskeskuz, torguind, transport i logistik), no tegimišton-ki suruz om znamasižemb mi miččes taht toižes Gruzijan regionas, ottud radnikoiden lugumäran mödhe eriližešti. Industrijan päsarakod oma mašinansauvomine, tekstiline, sömtegimišt i turizm. Jüged tegimišt om keskitadud Rustavi-ezilidnas (raudan metallurgii, himižiden heretusiden tegim). Tbilisiš tehtas Gruzijan KSP:n pol't (32 mlrd gruzijan larid vai €10 mlrd vl 2022), sen suruz ühtele hengele (€8,700 ekvivalentas) ületab valdkundan tazopindad pol'tošt kerdad.

Geografijan andmused

Lidnan municipalitetan sijaduz valdkundas vn 2020 kartal

Lidn sijadase valdkundan suvipäivnouzmas, Kavkazantaguižes, Tbilisin katl'uses, Kur-jogen randoil (gruz.: მტკვარი Mtkvári, jokseb Kaspijan merhe), 380..770 m ü.m.t. korktusil. Kaikiš suremb ezilidn om Rustavi üks'toštkümnes kilometras suvipäivnouzmha.

Klimat om ven kontinentaline. Keza om päivoikaz, tal'vaig om pil'vekaz. Voden keskmäine lämuz om +13,8 C°, kezakun-sügüz'kun +20,4..+25,4 C°, tal'vkun-uhokun +2,7..+3,9 C°. Ekstremumad oma −24,4 C° (viluku) i +40,5 C° (heinku, eloku). Kezaaigan minimum om +2 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +22,8 C° (tal'vku). Ei voi olda haloid semendkus-sügüz'kus. Paneb sadegid 511 mm vodes, enamba sulakus-kezakus (64..84 mm kus), vähemba tal'vkus-uhokus (16..21 mm kus). Paneb lunt 25 sm tal'ves. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 63..69 % röunoiš keväz'kus-sügüz'kus, 73..78 % redukus-uhokus.

Tobmuz

Lidnan rajonad (2023)

Tbilis jagase kümneks lidnrajonaks. Kaik nell' lidnanvuittušt žilod i 22 küläeländpunktan alištudas lidnan municipalitetale.

Tbilisin municipalitet om agjaha tazostadud lidn eriliženke statusanke. Valičendad oleldas kerdan nelläs vodes, kaik rahvaz valičeb Lidnan Suiman (gruz.: სამებუნო Sakrebulo) vižkümned ezitajad i Lidnan pämest (merad, gruz.: თბილისის მერი Tbilisis meri). Mer om lidnan merijan pämez' i pidab vastust Lidnan Suiman edes.

Edeližed lidnan pämehed oma Davit Narmania (დავით ნარმანია, eloku 2014 — kül'mku 2017), Giorgi Ugulava (გიორგი უგულავა, heinku 2005 — tal'vku 2013).

Eläjad

Vn 2002 Gruzijan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 1 081 679 ristitud, vn 2014 — 1 062 282 ristitud, municipalitetan (2014) — 1 108 717 ristitud. Läz pol'tošt millionad ristituid eläb lidnaglomeracijas (2020). Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 1 259 692 eläjad vl 1989. Vn 2020 zavodindas kaik 1 154 314 ristitud elihe lidnas i 1 184 818 ristitud kaikes municipalitetas 720 km² pindal.

Rahvahad (kaik municipalitet, enamba 1 % vl 2014): gruzijalaižed — 89,9 %, armenijalaižed — 4,8 %, azerbaidžanlaižed — 1,4 %, venänikad — 1,2 %, jezidad — 1,0 %, toižed rahvahad — 1,7 %.

Ortodoksižed hristanuskojad (91,4 % vl 2002) oma enambuseks eläjiden keskes.

Transport

Avtobusad, minibusad, funikulörad, taksid da ezilidnelektrojonused oma kundaližeks transportaks lidnas. Vspäi 1966 metropoliten radab lidnas (vspäi 2018 om 23 stancijad kahtel jonol, 27 km raudted).

Rahvahidenkeskeine civiline Tbilisin lendimport Šota Rustavelin nimed (TBS / UGTB, 3,8 mln passažiroid vl 2018) sijadase 18 km suvipäivnouzmha lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Evropan, Lähižen Päivnouzmman, Azerbaidžanan i Kazahstanan järedoihe lidnoihe.

Sebruzlidnad

Ispanii Bil'bao, Ispanii (1989) Katar Doh, Katar (2012) Avstrii Insbruk, Tirol', Avstrii (1982) Armenii Jerevan, Armenii (1996) Egipt Kair, Egipt (2012) Ukrain Kijev, Ukrain (1999) Moldov Kišinöv, Moldov (2011)

Slovenii Lüblän, Slovenii (1977) Kazahstan Astan, Kazahstan (vspäi 2005) Italii Palermo, Italii (1987) Saksanma Saarbrükken, Saar, Saksanma (1975) Iran Tehran, Iran (2015) Litvanma Vil'nüs, Litvanma (2009)

Galerei

• 
  Lidnan nägu Ph. Mikulain pühäpertišpäi vl 2019
• 
  Aghmashenebeli-ird (2019)
• 
  Anchiskhati-bazilikjumalanpert', vn 2019 nägu
• 
  Rustavelin ird (2019)
• 
  Sioni-päjumalanpert', vn 2019 nägu

Irdkosketused

• Lidnan tobmuden oficialine sait (tbilisi.gov.ge). (gruz.) (angl.)