Rijad

Rijad (arab.: الرياض‎ [ar.riˈjaːdˤ], vepsän transkripcii: ar-Rijād, sijaline virkand [er.rɪˈjɑːðˤ], kändase «sadud» — rauda «sad»-sanan äilugu) om Saudan Arabijan pälidn da kaikiš suremb lidn. Se om Rijadan agjan administrativine keskuz mugažo.

Rijad
الرياض‎
(ar-Rijād)

Lidnanznam
Valdkund	Saudan Arabii
Eläjiden lugu (2017)	7,676,654 ristitud
Pind	1,973 km²
Pämez'	Faisal bin Bandar al' Saud (viluku 2015—)
Telefonkod	+966−11
Aigvö	UTC+3

Istorii

Eländpunkt oli tetab edelislamižel eral kuti Hadžr (arab.: حجر‎), agjan pälidn 10. voz'sadahasai. «Rijad» mainitase 17. voz'sadaspäi kuti oazisan peniden lidnoiden ühthine nimi. Vl 1774 kätihe sidä Ezmaižen Saudan valdkundan pälidnaks.

Rijad šingotase finansižil aluzkundoil, kivivoin ümbriradmižel, sömtegimištol, cementan tegimil i sauvondedheotandoil. Äiluguižed opendusen aluzkundad, muzejad da adivpertid oma saudud. Lidn vasttab viž millionad turistoid vodes, om Dženadrijah- (verblüdvoibištelendad, runoiden lugend), kirjoiden i vauktusen jogavoččid festivalid.

Geografijan andmused

Lidnan sijaduz valdkundas vn 2007 kartal

Lidn sijadase valdkundan keskuzpalan päivnouzman oazisas, 599 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Rijad om ümbärtud letetazangištol päivnouzmaspäi i mägitazangištol päivlaskmaspäi. Raudte ühtenzoitab lidnad Persijan lahten El' Hubar-meriportanke, avtoted lähttas Persijan lahten i Rusttan meren portoihe.

Klimat om räk kuiv letetazangišton, päivoikaz, semendkus-redukus eriližešti. Voden keskmäine lämuz +26,8 C°, semendkun-sügüz'kun +33,0..+36,9 C°, tal'vkun-uhokun +14,6..+17,5 C°. Minimaline lämuz oli −2,3 C° (viluku), maksimum oleli +48,1 C° (heinku). Il'man lämuz voib ületada +37 C° keväz'kus-kül'mkus, ei voi olda madalamb mi +21 C° kezakus-elokus. Voib panda halad vilukus i uhokus, no harvoin lujas. Paneb sadegid 100 mm vodes 14 päiväs, pol' oleskeleb keväz'kus-sulakus (21..24 mm kus), kezakuspäi redukuhusai paneb pol'tošt millimetrad vaiše kaikes pordos. Voden keskmäine relätivine nepsuz om 26 %, kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 10..20 % röunoiš semendkus-redukus, 36..47 % kül'mkus-uhokus.

Rijad jagase 130 municipalitetaks-rajonaks, ühtenzoittas niid 15 municipaližihe sarakoihe.

Eläjad

Vll 1960−1980 lidnan ristitišt ližadui 140 tuhaspäi ühthe millionhasai. Vl 2010 eläjiden lugu oli 5 700 000 ristitud, valdkundan videndez, heiden keskes koumandez oma verazmalaižiden kanzad. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'.

Vl 2017 lidnalaižiden 64,2 % oliba Saudan Arabijan rahvahanikad, indijalaižed otiba 13,7 % ristitištos, pakistanalaižed — 12,4 %, toižed verazmalaižed — 9,7 %.

Islaman 2 400 pühäpertid om olmas lidnas.

Üks' kaikiš surembišpäi om Saud-kunigahan universitet (arab.: جامعة الملك سعود Džāmiʿa al-Malik Saʿūd, alusenpanend 1957, Rijadan universitet vll 1964−1982, 61,4 tuh. üläopenikoid vl 2022). Kaikiš järedamb mail'mas universitet naižiden täht radab lidnas vspäi 1970, se om Nora bint Abdulrahman-princessan universitet (PNU, arab.: جامعة الأميرة نورة بنت عبد الرحمن Džamieat al'amirat Nurat bint eabd Alrahman, 33,8 tuhad üläopenikoid vl 2011).

Transport

Kiruhavtobusad (koume jonod) oma kundaližeks transportaks. Metron sauvond zavodihe vl 2014, i sen avaiduz tegihe vn 2024 1. päiväl tal'vkud (kuz' jonod, 85 stancijad, 176 km raudteid), kaik metrojonused oma vedajita avtomatižed. Passažirühtenzoituz om olmas raudtel meriporthasai.

Rahvahidenkeskeine civiline «Halid-kunigaz»-lendimport (arab. Maṭār al-Malik Khālid al-Duwaliyy, RUH / OERK, 26 mln passažiroid vl 2018) sijadase 35 km pohjoižhe lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Lähižen Päivnouzmman valdkundoihe i Afrikan lähižihe maihe, Indijan lidnoihe, Evropan järedoihe lidnoihe, mugažo Saudan Arabijadme.

Galerei

• 
  Masmak-lidnuz (2006)
• 
  Islaman Al'-Uvida-pühäpert', vn 2009 nägu
• 
  Abdulla-kunigahan finansine rajon vl 2022
• 
  Digitaližen lidnan keskuztorg (2022)
• 
  Rahvahidenkeskeine «Halid-kunigaz»-lendimport, vn 2006 nägu Man kaimdajaspäi

Irdkosketused

• Lidnan informacine sait (riyadh.sa). (arab.) (angl.)