Minsk

Minsk (vaugedvenäkelel: Мінск; venäkelel: Минск, virkand om ühtejitte: [mʲinsk], vodhesai 1939 — Менск, vep. Mensk, translit. Miensk) om Vaugedvenäman pälidn, Minskan agjan da Minskan rajonan administrativine keskuz (niihe administrativižhe ühtnikoihe iče lidn ei mülü), vägilidn (vspäi 1974).

Minsk
Мінск (vaug.)
Минск (ven.)

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Vaugedvenäma
Eläjiden lugu (2024)	1,992,862 ristitud
Pind	348,84 km²
Pämez'	Vladimir Kuharev (sügüz'ku 2020—, Уладзімір Кухараў)
Telefonkod	+375−17
Aigvö	UTC+3

Lidnan kart (2014)

Nece om valdkundan politine, ekonomine, kul'turine da tedoline keskuz. Ripmatomiden Valdkundoiden Ühtnendan päfater sijadase Minskas.

Istorii

Ezmäine johtutez lidnas vasttase vodel 1067 «Aigaižiden voziden starinas». Vodelpäi 1242 Minsk oli Litvanmas (möhemba — Sures Litvanman Ruhtinazkundas). Vodel 1499 lidn sai Magdeburgan oiktust. Vodelpäi 1793 Minsk oli Minskan gubernijan pälidnaks Venälaižes imperijas. Vodel 1871 Minsk sidotihe raudtel Moskvaha da Varšavaha. Vodelpäi 1919 vodehesai 1991 se oli Vaugedvenäman NST:n pälidnan. Suren Tatanmaižen sodan aigan 70 000 minskalašt oli riktud, lidn oli muretud.

Vodespäi 1991 Minsk om ripmatoman Vaugedvenäman pälidnaks.

Geografijan andmused

Lidnan sijaduz valdkundas (2011)

Minskan sijaduz om läz valdkundan geografišt keskust, Svisločjogen randal (Dnepran bassein). Lidn seižub Minskan ülüden suvipäivnouzmaižil pautkil, 220 m ü.m.t. keskmäižel korktusel, 181..283 m korktusil. Lähembaine pälidn om Vil'nüs 180 kilometras lodeheze avtotedme.

Baltijan da Mustmeren basseinoiden röun läbitab lidnad. Vezivaradimiden sistem i manaluižed vezipurtked jottas lidnad. Pompatas vet Vilijan vezivaradimespäi (Nemanan bassein) Zaslavlin vezivaradimhe (Minskan meri) lodeheze lidnaspäi, kuspäi vezi jokseb Svisloč-jogehe.

Klimat om ven kontinentaline Atlantižen valdmeren valatoitusenke. Semendku i kezaaig oma päivoikahad, kül'mku i tal'vaig oma pil'vekahad lujas. Voden keskmäine lämuz om +7,2 C°, kezakun-elokun +17,1..+19,1 C°, tal'vkun-uhokun −2,6..−4,2 C°. Ekstremumad oma −39,1 C° (viluku) i +35,8 C° (kezaku, eloku). Kezaaigan minimum om 0 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +13,6 C° (uhoku). Ei voi panda halad heinkus-elokus (elokun minimum om +1,7 C°). Paneb sadegid 686 mm vodes, enamba kezakus (79 mm) i heinkus (97 mm), vähemba uhokus-sulakus (40..43 mm kus). Paneb lunt 102 päiväd vodes. Lumikatken keskmäine korktuz sase 16 santimetrhasai uhokus. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 66..72 % röunoiš sulakus-elokus, 86..88 % kül'mkus-vilukus.

Tobmuz

Lidnan administrativine jagand (2011)

Minsk jagase ühesaks administrativižeks rajonaks (vaug.: раён) vspäi 1977, rajonan administracii om kaikuččes. Edel 2006. vot Minskan pind oli 307,8 km².

Municipalitetan pämez' om Minsk-lidnan radonoigendajan komitetan ezimez'. Edeline lidnan pämez' om Anatolii Sivak (Анатоль Сівак, kül'mku 2018 — sügüz'ku 2020).

Eläjad

Vl 1939 lidnan ristitišt oli 239 tuh. eläjid. Vodele 1977 se ületi millionad. Vodel 2011 lidnan eläjiden lugu oli 1 864,1 tuhad ristituid, vl 2019 — 2,018,281 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 2,020,600 eläjad vl 2020. Läz 2,65 mln elädas Minskan lidnaglomeracijas (2014).

Rahvahad (vn 2009 rahvahanlugemižen mödhe): vaugedvenälaižed — 85,8 %, venälaižed — 10,8 %, ukrainalaižed — 1,6 %, pol'šanmalaižed — 0,8 %, evrejalaižed — 0,3 %, toižed rahvahad — 0,7 %.

Transport

Avtobusad (enamba mi sada maršrutad), metropoliten, trolleibusad (enamba mi seičemekümne maršrutad), lidnelektrojonused (koume jonod) da tramvaid (kahesa jonod) oma kundaližeks transportaks lidnan südäimes. Vspäi 1984 metro radab lidnas, siš om koume jonod 44,9 km pitte 36 stancijanke (vn 2024 tal'vkuspäi).

Minsk om Vaugedvenäman kaikiš järedambaks transportsol'meks mugažo. Kaik kümne avtoted lähttas tazovaldkundan kaikihe polihe, M9-trass om Minskan rengazavtote 56 km pitte. Vaugedvenäman M1-kiruhte ühtenzoitab lidnad Moskvanke, matkad om läz 700 km päivnouzmha. Minsk-Pasažirski-päraudtestancii (vaug.: Мінск-Пасажырскі), seičeme raudtestancijad da üks'toštkümne seižutezpunktad ratas lidnas.

Rahvahidenkeskeine civiline Minsk-lendimport (Minsk-2, MSQ / UMMS, 5,1 mln passažiroid vl 2019) sijadase kaks'kümnes kahtes kilometras päivnouzmha lidnan keskuzpalaspäi, mülüb lidnha. Tehtas reisid Evropan maihe da Azijan erasihe maihe. Penemb rahvahaline Minsk-1-aeroport om sauptud vspäi 2017, uz' lidnan rajon linneb saudud sil territorijal.

Galerei

• 
  Ohjastusen pert' (2010)
• 
  Ülälidn. Ratuš (ezimal) i katoline Pühän Maria-neiččen Pühän Nimen arhikafedraline päjumalanpert' (tagamal, om saudud vll 1700−1710), vn 2008 nägu
• 
  Phh. Petran i Pavlan päjumalanpert', vn 2016 nägu (ortodoksine hristanuskond, letihe vll 1612−1620)
• 
  Telečuhunduz (2010)
• 
  Minsk-Pasažirski-päraudtestancii da torg senno vl 2014

Ripmatomuden torg vl 2009

Irdkosketused

• Lidnan ohjastusen portal (minsk.gov.by). (ven.) (vaug.) (angl.)