Sur' Uz'lidn

Sur' Uz'lidn (ven.: Вели́кий Но́вгород) om Venälaižen Federacijan lidn agjan alištusenke da lidnümbrik. Se om Uz'lidnan agjan administrativine keskuz da kaikiš suremb lidn, mugažo om Uz'lidnan rajonan keskuseks.

Sur' Uz'lidn
Великий Новгород

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2024)	222,340 ristitud
Pind	90,08 km²
Pämez'	Aleksandr Rozbaum (reduku 2022—)
Telefonkod	+7−8162-xxx-xxx
Avtokod	53
Aigvö	UTC+3 (MSK+0)

Suren Uz'lidnan shematine kart (2011)

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud 9.-10. voz'sadoil, alusenpanendan oficialine voz' — 859-nz', om tetab lidnaks amussai. Mainitase ezmäižen kerdan verhiš maiš Vizantijan Konstantin-imperatoran vn 949 «Imperijan ohjanduses»-kirjas kuti Nemogard (amuižgrek.: Νεμογαρδάς).

Uz'lidn oli ripmatoman Uz'lidnan Tazovaldkundan pälidnaks vozil 1136−1478, sid' mülüi Moskvan car'kundha (oli olmas vhesai 1708) Uz'lidnan man pälidnaks. Vozil 1727−1927 lidn oli Uz'lidnan gubernijan administrativižen keskusen. Vhesai 1999 oficialine nimi oli Uz'lidn (ven.: Новгород).

Sur' Uz'lidn šingotase himižel tegimištol, sömtegimištol, ühthesuladusiden tegimil i turizmal.

Geografijan andmused

Lidn sijadase agjan lodehes, Olhav-jogen randoil, 25 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Lidnan keskuzpala om kudes kilometras pohjoižhe Il'mjärvespäi. Matkad Moskvhasai om 552 km suvipäivnouzmha orhal, Piterihesai — 145 km lodeheze orhal. Lähembaižed järedad lidnad oma Pskov 190 km päivlaskmha da Piter 196 km avtotedme.

Klimat om ven kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +4,3 C°, kezakun-elokun +15,5..+17,3 C°, tal'vkun-uhokun −5,9..−9,2 C°. Ekstremumad oma −45 C° (viluku) i +34 C° (heinku, eloku). Kezaaigan minimum om −3 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +10 C° (tal'vku). Ei voi panda halad heinkus vaiše (minimum +1 C°). Paneb sadegid 550 mm vodes, enamba kezakus-sügüz'kus (60..71 mm kus), vähemba vilukus-keväz'kus (22..29 mm kus).

Tobmuz

Lidnan planiruindrajonad (2024)

Sur' Uz'lidn om lidnümbrikon üks'jäižeks eländpunktaks. Vspäi 1994 lidn jagase eländmassivoikš, nügüd' niid om 23, ned saiba oficialižid nimid vn 2024 kezakus.

Kaik valitas 30 deputatad lidnan Dumha videks vodeks, heišpäi pol' panese radnikusele partijoiden nimikirjutesiden mödhe. Lidnümbrikon radonoigendajan tobmuden pämez' om sen Administracijan pämez' (mer). Edeližed lidnan pämehed (merad) oma Sergei Busurin (tal'vku 2018 — keväz'ku 2022), Jurii Bobrišev (tal'vku 2007 — tal'vku 2018).

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 218 717 ristitud, vn 2021 — 224 286 ristitud. Agjan ristitišton koumandez eläb lidnas. Kaik 222 594 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 235 tuhad eläjid vl 1992.

Rahvahad (enamba 0,4 % vl 2021): venälaižed — 77,4 %, ukrainalaižed — 0,5 %, toižed rahvahad — 2,9 %, rahvahuden ozutandata — 19,2 %.

Uz'lidnan valdkundaline universitet Jaroslav Melevan nimed (alusenpanend 1993) om üks'jäine sijaline üläopendusen aluzkund lidnas, kahesa institutad i nell' kolledžad oma sen strukturas, filial Boroviči-lidnas.

Transport

Avtobusad, trolleibusad, maršruttaksid da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Avtoümbärte i koume avtotesildad Olhavas päliči oma saudud.

Uz'lidn Olhaval-päraudtestancii radab vspäi 1871, jonused da ezilidnelektrojonused ajadas Čudovo-, Pavlovsk- i Lug-lidnoihesai. Jogitransport om vedamha ujuden jüguid vaiše. Ei ole lendimportad vspäi 2004.

Galerei

• 
  Lidnan administracijan sauvuz vl 2014
• 
  Rahvahan pusauvondan «Vitoslavlici»-muzei (2021)
• 
  Himine «Akron»-tegim tagamal (mineraližed heretused)
• 
  Uz'lidnan valdkundaližen universitetan päkorpus (2021)
• 
  Uz'lidn Olhaval-päraudtestancijan sauvused vl 2021

Irdkosketused

• Suren Uz'lidnan Duman oficialine sait (duma.nov.ru). (ven.)
• Suren Uz'lidnan administracijan oficialine sait (adm.nov.ru). (ven.)