Sirii
Sirii, täuz' oficialine nimituz — Sirijan Araban Tazovaldkund (arab.: الجمهورية العربية السورية Al' Džumhurija Al' Arabija As Surija), om valdkund Päivlaskmaižes Azijas. Sen pälidn om Damask.
Flag
|
Valdkundznam.svg)
|
| Pälidn | Damask |
| Eläjiden lugu (2018) | 19,454,263[1] ristitud |
| Pind | 185,180[2] km² |
| |
| Kel' | araban |
| Päministr | Imad Hamis |
| Religii | islam, hristanuskond |
| Valüt | sirijan funt (SYP) |
| Internet-domen | .sy |
| Telefonkod | +963[3] |
| Aigvö | tal'vel UTC+2, kezal UTC+3 |
Istorii
vajehtaVn 1936 sügüz'kus Sirii tedoti ezmäižen kerdan ičeze ripmatomudes Francijaspäi. Nece ripmatomuz oli tundištadud vn 1946 17. päiväl sulakud.
Vn 2011 keväz'kuspäi Rahvahanikoiden soda jätktase valdkundas. Se vedi Asad-prezidentan küksendale vn 2024 8. tal'vkud.
Vn 2012 uhokun 27. päiväl nügüdläine Konstitucii[4] tuli väghe. Se om hüvästadud kaiken rahvahan referendumal vn 2012 26. päiväl uhokud.
Geografijan andmused
vajehta
Valdkund om röunoiš Turkanmanke pohjoižes (röunan piduz — 822 km), Irakanke päivnouzmas (605 km), Iordanijanke suves (375 km), Izrailinke (76 km) da Livananke (375 km) suvipäivlaskmas. Ühthine röunoiden piduz — 2253 km.
Sirijan päivlaskmaižed randad lainištab Keskmeri. Ühthine randanpird — 193 km.
Kaikiš korktemb čokkoim om Hermon-mägi, 2814 metrad valdmeren pindan päl. Kaikiš alahaižemb čokkoim om nimetoi taho läz Tiverijan järved, −200 metrad valdmeren pindan al.
Klimat om letetazangišton kuiv. Paneb sadegid 1000 mm vodes (mererandal enamba, päivnouzmas penemb mi 250 mm). Kaikiš pidemb jogi om Jevfrat.
Londuseližed pävarad oma kivivoi, fosfatad, raudkivend, hrom, marganc, väghine mahuz; toižed varad — mramor, sauvondgips.
Politine sistem
vajehta
Ohjandusen form om unitarine prezidentiž-parlamentine tazovaldkund dominirujan partijan sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident (arab.: رئيس الجمهورية العربية السورية Rajijs Al' Džumhurijat Al' Arabijat As Surija). Hän paneb ohjastusen ministrid radsijha, hän-žo armijan päkäsknik. Kaik rahvaz valičeb prezidentad seičemeks vodeks. Kahtenden strokun voimuz om olmas, no kükstud Bašar Asad-prezident oli valitud jo koumandeks strokuks, sikš miše vajehtihe Konstitucijad vl 2012. Kaks' varaprezidentad abutadas prezidentale. Prezidentale sab säta käskusid, ned tuldas väghe vahvištusen jäl'ghe parlamental.
Parlament — Rahvahan Nevondkund (arab.: مجلس الشعب Medžlis Aš Šaab) — om üks'kodine 250 ühtnijanke. Kaik rahvaz valičeb heid nelläks vodeks.
Sirijan parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2016 13. päiväl sulakud. Vn 2014 kezakun 3. päiväl prezidentan järgenduseližed valičendad oliba (äjad valdkundad jättiba tundištuseta), Bašar al'-Asad sai vägestust, oti 88,7 %. Imad Hamis radab päministran vn 2016 kezakun 22. päiväspäi.
Administrativiž-territorialine jagand
vajehtaKacu kirjutuz: Sirijan administrativiž-territorialine jagand.
Sirii jagase 14 agjaks-muhafaz:aks. Agjad alajagasoiš 64 territorijaks (arab.: مناطق manatik), sidä kesken Damask-pälidn-ki. Territorijad oma jagadud 206 rajonaks (arab. نواحي navahi). Rajonad mülütadas 84 sured lidnad i 6432 lidnut da küläd (2007).
Eläjad
vajehtaSirijas elädas sirijalaižed. Vl 2014 valdkundan ristitišt oli 17 951 639 eläjad. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt oli 21 124 000 eläjad vl 2011 (rahvahanikoiden sodan kanman).
Rahvahad (2020): arabialaižed — 50 %, alavitad — 15 %, kurdalaižed — 10 %, levantalaižed — 10 %, toižed rahvahad — 15 % (heiden kesken druzad, ismailitad, imamitad, nusairi, assirijalaižed, turkomanad, armenijalaižed).
Religijan mödhe (2015): islamanuskojad — 87 % (sidä kesken sunnitad 74 %, alavitad, ismailitad i šijitad 13 %), hristanuskojad — 10 %, druzad — 3 %, judaistoiden pen' lugumär (järedoiš lidnoiš).
Kaikiš järedambad lidnad (enamba 500 tuh. ristituid, vn 2006 rahvahanlugemižen mödhe, surembaspäi penembha): Aleppo, Damask (pälidn), Homs. Viž ristitud ühesaspäi elädas lidnoiš (2020).
Ižanduz
vajehtaVl 2009 Sirijan päeksport oli kivivoi (62 %), maplodud (läz 6 %), puvill (5 %); toine eksport — fosfatad (3 %), eläbad lambhad (3 %), sobad (2 %).
Homaičendad
vajehta- ↑ Sirijan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
- ↑ Anastadud Izrailil 1295 km² man suves mülüdas sihe.
- ↑ Telefonkod kellotades Livanaspäi — +02.
- ↑ Vn 2012 Sirijan Konstitucijan tekst unhcr.org-saital. (angl.)
Irdkosketused
vajehta- Sirijan parlamentan oficialine sait (parliament.sy). (arab.)
- Sirijan informacižen agentusen oficialine sait (sana.sy, uzištused). (arab.) (angl.) (fr.) (turk.) (isp.) (ven.) (evr.) (pers.)
| Sirii Vikiaitas |
| Azijan valdkundad | ||
 | ||
|
1 Om Evropas mugažo. 2 Om Afrikas mugažo. 3 Om Valdmerimaiš mugažo. |