Mali
Mali, täuz' oficialine nimi om Malin Tazovaldkund (franc.: République du Mali, baman.: Mali ka Fasojamana), — mererandatoi valdkund Päivlaskmaižes Afrikas. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Bamako. Edel 1958 vot nimitihe Malid Francižeks Sudanaks.
Flag
|
Valdkundznam
|
| Pälidn | Bamako |
| Eläjiden lugu (2018) | 18,429,893[1] ristitud |
| Pind | 1,240,192 km² |
| |
| Kel' | francijan |
| Valdkundan pämez' | Assimi Goita |
| Päministr | sija om vakantine |
| Religii | islam |
| Valüt | KFA:n frank (XOF) |
| Internet-domen | .ml |
| Telefonkod | +223 |
| Aigvö | UTC+0 |
Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.
Istorii
vajehtaVn 1960 22. päiväl sügüz'kud Mali tedištoiti ičeze ripmatomudes Francijaspäi.
Sodakukerdused oliba vozil 1968, 1991, 2012 (2 kerdad: keväz'kus da tal'vkus), 2020, 2021 (semendku).
Jäl'gmaine Konstitucii om hüvästadud kaiken rahvahan referendumal vn 1992 vilukun 12. päiväl. Se om väges vn 2013 vajehtusidenke.[2]
Geografijan andmused
vajehta
Mali om mavaldkundröunoiš Alžiranke pohjoižpäivnouzmas (röunan piduz — 1376 km), Nigeranke päivnouzmas (821 km), Burkina Fasonke suvipäivnouzmas (1000 km), Kot d'Ivuaranke suves (532 km), Gvinejanke suvipäivlaskmas (858 km), Senegalanke päivlaskmas (419 km), Mavritanijanke lodehes (2237 km). Ühthine röunoiden piduz — 7243 km[3]. Mali om mererandatoi valdkund.
Valdkund sijadase tazangištol 200..500 m ü.m.t. korktusil. Väghine mahuz om päivlaskmas, Sahelin zon levigandeb man keskuses, no letetazangištod enambištudas i ottas man territorijan kaks' koumandest. Man pohjoine om rahvahatoman Sahar-man pala.
Kaikiš korktemb čokkoim om Gombori Tondo-mägi, 1155 m valdmeren pindan päl. Kaikiš madalamb om Senegal-jogen tazopind 23 m ü.m.t. korktusel. Senegal- da Niger-joged oma kaikiš pidembad laivoiden täht.
Klimat om subekvatorialine man suves (tradicionine valdkundan keskuz), tropine kuiv klimat om man pohjoižes. Voden aigan keskmäine lämuz vajehtub vähän, se om +28..+29 C°.
Londuseližed pävarad oma kuld, fosforitad, uran; toižed varad — raudkivend, cink, vas'k, boksitad da gidroenergii.
Politine sistem
vajehta.jpg)
Ohjandusen form om unitarine prezidentiž-parlamentine tazovaldkund. Valdkundan pämez' om prezident (franc.: Président de la République du Mali), hän paneb päministrad radsijha, päministr (franc. Premier ministre) jo formuruib ohjastust. Prezidental om oiktuz heitta parlamentad. Kaik rahvaz valičeb prezidentad videks vodeks, ühten kahtenden strokun voimuz om olmas.
Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (franc.: Assemblée Nationale). Kaik rahvaz valičeb sen 147 ühtnijad videks vodeks (ezivaličendoiden aigan vl 2007 sen ližaks valitihe 13 ühtnijad verhiš maiš).
Malin parlamentan ühtnijoiden pidestunuded järgenduseližed valičendad oliba vn 2020 19. päiväl sulakud. Valitihe prezidentad järgkerdan vn 2018 29. heinkud i 12. elokud. Olnu päministran enččel (vll 1994−2000) Ibragim Bubakar Keita sai 67,17% kahtenden valičemižetapan aigan (vl 2013 — 77,61% mugažo kahtendes turas) da radoi kahtenden strokun jäl'geten vs 2013 sügüz'kun 4. päiväspäi. Bubu Sisse radoi päministran vs 2019 sulakun 23. päiväspäi.
Sodakukerdusen jäl'ghe vn 2020 elokus parlament om pästtud radmaspäi, valitud prezident i päministr oma pandud arestan alle sodamehil. Pordaigaline prezident oli Ba Ndao vs 2020 sügüz'kun 25. päiväspäi, Moktar Uan radoi päministran sen-žo voden sügüz'kun 28. päiväspäi. Pordaigaližen ohjastusen valdatused jätkustuiži pol'tošt vot jäl'ghe sodakukerdust, no vn 2021 24. päiväl semendkud sodakukerduz tegihe möst, sikš miše prezident i päministr pučihe kahten polknikan (edeližen sodakukerdusen ühtnijoiden) mülündaspäi ohjastuses. Sodamehed paniba arestan alle heid i käskiba Assimi Goita-varaprezidentad prezidentaks 26. päiväl semendkud, päministran sija om vakantine.
Administrativiž-territorialine jagand
vajehtaKacu kirjutuz: Malin administrativiž-territorialine jagand.
Mališ om 8 agjad i üks' pälidnaine ümbrik (Bamako). Alajagadas agjoid 49 ümbrikoks (üks'lugu franc.: cercle). Agjoiden ümbrikod da pälidnaine ümbrik alajagasoiš 703 kommunaks.
Eläjad
vajehtaMališ elädas malilaižed. Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 16 455 903 eläjad. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.
Uskondan mödhe (2018): islamanuskojad — 93,9%, hristanuskojad — 2,8%, animistad — 0,7%, religijatomad — 2,6%.
Toižed sured lidnad (enamba 100 tuh. ristituid vl 2012[4], surembaspäi penembha): Sikaso, Kajes, Kulikoro, Segu, Mopti, Gao.
Ižanduz
vajehtaMali om agrarine ma, sen finansine olend rippub verazmaižes abuspäi. Tegimišton päsarakod oma kuldan i fosforitoiden samine, sömtegimišt. Valdkundan päeksport om puvill, kuld; toine eksport — fruktad, afrodeziakad.
Vspäi 2011 nell' universitetad ratas Bamako-pälidnas.
Homaičendad
vajehta- ↑ Malin ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
- ↑ Malin Tazovaldkundan Konstitucii wipo.int-saital. (fr.) (angl.)
- ↑ Mali country profile (Mali-valdkundan profil'). — United States Library of Congress. Federal Research Division (AÜV:oiden Kongressan kirjišt. Federaline tedoiduzpalakund, viluku 2005, lcweb2.loc.gov). (angl.)
- ↑ Tableau 1.2. Urbain & Rural regions //Annuaire Statistique du Mali 2012. — Institut National de la Statistique (Malin Tazovaldkund, instat.gov.ml). Tal'vku 2013. — 137 lpp. — Lpp. 29−43. (fr.)
Irdkosketused
vajehta- Malin Tazovaldkundan prezidentan ofisan oficialine sait (koulouba.ml). (fr.)
- Malin Tazovaldkundan ohjastusen oficialine sait (primature.ml). (fr.)
- Malin parlamentan sait (assemblee-nationale.ml). (fr.)
| Mali Vikiaitas |
| Afrikan valdkundad | ||
 | ||
|
1 Om Azijas mugažo. |