Benin

Benin, täuz' oficialine nimi — Beninan Tazovaldkund (franc.: République du Bénin), om valdkund Päivlaskmaižes Afrikas. Pälidn om Porto Novo. Prezident, ohjastuz da verhiden maiden sur'oigenduzkundad sijadasoiš lähižes Kotonus — valdkundan kaikiš surembas lidnas. Edel 1975. vot valdkundan nimi oli Dagomei.

Beninan Tazovaldkund
République du Bénin

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Porto Novo
Eläjiden lugu (2018)	11,340,504 ristitud
Pind	112,622 km²
Kel'	francijan
Valdkundan pämez'	Patris Talon
Päministr	ei ole olmas
Religii	hristanuskond, islam, paganuz
Valüt	KFA:n frank (XOF)
Internet-domen	.bj
Telefonkod	+229
Aigvö	UTC+1

Istorii

Vn 1960 1. päiväl elokud Benin tedištoiti ripmatomudes Francijaspäi.

Jäl'gmaine Konstitucii om hüvästadud kaiken rahvahan referendumal vn 1990 2. päiväl tal'vkud.

Geografijan andmused

Beninan topografine kart (2007)

Benin om mavaldkundröunoiš Togonke päivlaskmas (651 km), Burkina Fasonke (386 km) da Nigeranke (277 km) pohjoižes, Nigerijanke päivnouzmas (809 km). Röunoiden ühthine piduz om 2123 km.

Beninan suvižed randad lainištab Atlantižen valdmeren Gvinejan lahten Benin-laht. Randanpird om 121 km.

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Sokbaro-mägi (658 m ü.m.t.) lodehpoles.

Tihed jogiden verk om valdkundas. Kaks' järedad joged oma Veme da Mono, molembad oma laivjogikš.

Klimat om ekvatorialine man suves da subekvatorialine man pohjoižes.

Londuseližed pävarad oma kivivoi, kuld, raudkivend, fosforitad; toižed varad oma mouckivi, mramor, mec (otab territorijan kaks' videndest).

Tobmuz

Parlamentan pert' Porto Novos vl 2007

Ohjandusen form om prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' prezident, hän-žo om ohjastusen-ki pämez'. Prezident paneb päministrad da toižid ministrid radnikusile. Kaik rahvaz valičeb händast videks vodeks, kahtenden strokun voimuz om olmas.

Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (franc.: Assemblee Nationale). Kaik rahvaz valičeb sen 83 ühtnijad nelläks vodeks.

Beninan parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2019 28. päiväl sulakud. Valitihe prezidentad järgkerdan vn 2016 6. i 20. päivil keväz'kud, nügüdläine Patris Talon-prezident sai vägustust (24,8 % ühtendes turas 2. sijanke, 66,13 % kahtendes turas), se om hänen ezmäine strok. Vll 1998−2011 ei olend i vspäi 2016 ei ole olmas päministran radnikust, Lionel' Zinsu radoi jäl'gmäižeks päministraks vn 2015 kezakun 18. päiväspäi vn 2016 sulakun 6. päivhäsai.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Beninan administrativiž-territorialine jagand.

Benin jagase 12 agjaks (departamentaks, franc.: département), ned alajagasoiš 77 kommunaks (franc.: commune).

Eläjad

Beninas elädas beninalaižed.

Vl 2014 Beninan eläjiden lugu oli 10 160 556 ristitud. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.

Valdkundan sured lidnad (enamba 150 tuh. ristituid vl 2010, surembaspäi penembha): Kotonu (ižandusen päkeskuz da ohjastusen olendsija), Abomei Kalavi, Porto Novo (oficialine pälidn), Džugu, Paraku.

Ižanduz

Benin om goll' šingotai agrarine ma, kacmata tarbhaižiden kaivatusiden znamasižihe varoihe (seištas läz radmata). Puvillan, pähkmiden i kakaobabuiden kazvatand om maižandusen aluseks. Industrijan päsarakod oma tekstiline, sömtegimišt, cementan i toižiden sauvondmaterialiden pästand.

Valdkundan päeksport om kuld (19 %), puvill (17 %), pähkmed (17 %: kokospal'man, brazilijan da kešju), ümbriratud kivivoi (16 %), pu parzil (10 %); toine eksport — vas'k (5 %), raud (4 %), alüminii (2 %), rogosahar (1 %). Kitai om pätorguindühtnijaks (eksportan videndez da importan läz pol't).

Irdkosketused

• Beninan prezidentan sait (presidence.bj). (fr.)
• Beninan Tazovaldkundan ohjastusen Generaline Sekretariat (sgg.gouv.bj). (fr.)
• Beninan Parlamentan oficialine sait (assemblee-nationale.bj). (fr.)