Kamerun

Kamerun (franc.: Cameroun [ka.mə.ʁun] vai [kam.ʁun], angl.: Cameroon [ˌkæməˈruːn]), täuz' oficialine nimituz — Kamerunan Tazovaldkund (franc.: République du Cameroun, angl.: Republic of Cameroon), om valdkund Keskmäižes Afrikas. Pälidn om Jaunde.

Kamerunan Tazovaldkund
République du Cameroun (fr.)
Republic of Cameroon (angl.)

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Jaunde
Eläjiden lugu (2018)	25,640,965 ristitud
Pind	475,440 km²
Kel'	francijan, anglijan
Valdkundan pämez'	Pol' Bija
Päministr	Žozef Dion Ngute
Religii	paganuz, hristanuskond, islam
Valüt	CFA:n frank (XAF)
Internet-domen	.cm
Telefonkod	+237
Aigvö	UTC+1

Istorii

Vn 1960 vilukun 1. päiväl Kamerun tedištoiti ičeze ripmatomudes Francijaspäi.

Jäl'gmäine Konstitucii om vahvištadud prezidental vn 1972 kezakun 2. päiväl kaiken rahvahan referenduman jäl'ghe. Se om väges voziden 1996 da 2008 znamasižidenke vajehtusidenke.

Geografijan andmused

Kamerunan topografine kart (2007)

Kamerun om mavaldkundröunoiš Nigerijanke lodehes (röunan piduz — 1975 km), Čadanke (1116 km) pohjoižes da pohjoižpäivnouzmas, Keskafrikan Tazovaldkundanke (901 km) päivnouzmas, Kongon Tazovaldkundanke (494 km), Gabonanke (349 km) da Ekvatorialižen Gvinejanke (183 km) suves. Ühthine röunoiden piduz — 5018 km. Atlantižen valdmeren Gvinejan lahten (Bonni, Biafr) randišton pird om 402 km, sijadase suvipäivlaskmas. Valdkundan pind om 475 440 km².

Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om aktivine Kamerun-vulkan (4095 m).

Klimat om ekvatorialine man suves, subekvatorialine valdkundan keskuses da pohjoižes. Paneb sadegid lujas erazvuiččikš: 9655 mm vodes Kamerun-lämoimägen pautkil — i penemb 500 mm vodes man pohjoižes sen kuivsezonanke nell'..seičeme kud hätkte.

Londuseližed pävarad oma kivivoi, raudkivend, boksitad; toižed varad oma mec da gidroenergii.

Politine sistem

Ühtmuz-pert'kulu om Kamerunan prezidentan administracijan olendsija Jaundes, keväz'ku 2013

Ohjandusen form om unitarine prezidentine tazovaldkund dominirujanke partijanke (Kamerunan Rahvahaline Demokratine Likund, franc.: RDPC). Valdkundan pämez' om prezident (franc.: Président de la République du Cameroun, angl.: President of the Republic of Cameroon). Kaik rahvaz valičeb händast seičemeks vodeks, strokuiden lugu om röunatusita.

Parlament om kaks'kodine. Üläkodi om Senat (franc.: Sénat, angl.: Senate) 100 ühtnijanke (kümne senatorad kaikuččes agjaspäi): 70 — kaik rahvaz valičeb, 30 — prezident paneb radsijha. Alakodi om Nacionaline Suim (fr.: Assemblée nationale, angl.: National Assembly) 180 ezitajanke. Kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks.

Ezmäižed valičendad Senatha oliba vn 2013 sulakun 14. päiväl. Järgvaličendad parlamentan alakodihe oliba vn 2013 sügüz'kun 30. päiväl. Parlamentan ühtnijoiden valičendad oma pidestunuded vn 2020 uhokuhusai. Vn 1982 kül'mkun 6. päiväspäi Kamerunan prezident om Pol' Bija, vn 2018 redukun 7. päiväl sai järgvaličendoiden satuseks 71,28 % (vl 2011 — 77,99 %), se om hänen jo videnz' strok valičendoiden olendan aigas (vspäi 1992). Päministr om Žozef Dion Ngute vn 2019 vilukun 4. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Kamerunan administrativiž-territorialine jagand.

Kamerun jagase kümneks agjaks (regionaks, franc.: région). Agjad alajagasoiš 58 departamentaks (fr.: département), i ned — 327 kommunaks (franc.: commune).

Eläjad

Kamerunas elädas kamerunalaižed. Vn 2014 heinkus valdkundan eläjiden lugu oli 23 130 708 ristitud. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.

Uskondan mödhe (2005): riman katolikad — 38,4 %, protestantad — 26,3 %, toižed hristanuskojad — 4,5 %, islamanuskojad — 20,9 %, animistad — 5,6 %, toižed uskojad — 1,1 %, ateistad — 3,2 %.

Lidnad-millionerad (kaikuččes om läz 2,4 mln ristituid vl 2012) oma Jaunde (administrativine pälidn) i Dual (ižandusen pälidn). Vl 2012 kaik oli kümne lidnad enamba mi 100 tuh. eläjidenke.

Rahvahanižanduz

Kamerun om goll' šingotai industrialiž-agrarine valdkund. Industrijan päsarakod oma kivivoin samine i ümbriradmine, gidroenergetik, alüminijan tehmine, laivankohenduz, pun ümbriradmine, tekstiline, kulutajiden kebnoiden tavaroiden pästand, sömtegimišt.

Valdkundan päeksport om kivivoi (46 %), pumaterialad (14 %), kakaonbabud (13 %); toine eksport — bananad (5 %), räzin londuseližes kaučukaspäi (4 %), alüminii (2 %), kofe (2 %), puvill (2 %). Kamerun importiruib nenid tavaroid (2017): mašinansauvomižen produkcii, elektrine i transportine mašiništ, poltuz, söndtavarad. Irdpol'žen torguindan päižed partnörad (2017) oma Kitai (Kamerunan eksportan 11,7 % i importan 19 %), Francii (eksportan 12,6 % i importan 10,3 %), Alamad (eksportan 15,6 %), Tailand (importan 7,9 %), Bel'gii (eksportan 6,8 %), Italii (eksportan 6,3 %).

Irdkosketused

• Kamerunan Tazovaldkundan prezidentan administracijan oficialine sait (prc.cm). (angl.) (fr.)
• Kamerunan Tazovaldkundan parlamentan alakodin oficialine sait (assnat.cm). (fr.) (angl.)
• Kamerunan Tazovaldkundan päministran ofisan sait (spm.gov.cm). (fr.) (angl.)