Ekvatorialine Gvinei

Ekvatorialine Gvinei, täuz' oficialine nimituz — Ekvatorialižen Gvinejan Tazovaldkund (ispanijaks: República de Guinea Ecuatorial [reˈpuβlika ðe ɣiˈnea ekwatoˈɾjal], francijaks: République de la Guinée Équatoriale [ʁepyblik d(ə) ɡine ekwatoʁjal], port.: República da Guiné Equatorial [ʁɛˈpuβlikɐ ðɐ ɣiˈnɛ ˌekwɐtuɾiˈal]), om valdkund Keskmäižes Afrikas. Sen pälidn om Malabo.

Ekvatorialižen Gvinejan Tazovaldkund
República de Guinea Ecuatorial (isp.)
République de la Guinée Équatoriale (fr.)
República da Guiné Equatorial (port.)

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Malabo
Eläjiden lugu (2018)	797,457 ristitud
Pind	28,051 km²
Kel'	ispanijan, francijan, portugalijan
Valdkundan pämez'	Teodoro Obiang Ngema Mbasogo
Päministr	Visente Eate Tomi
Religii	hristanuskond, paganuz
Valüt	Keskuzafrikan KFA:n frank (XAF)
Internet-domen	.gq
Telefonkod	+240
Aigvö	UTC+1

Istorii

Vn 1968 12. päiväl redukud Ekvatorialine Gvinei tedištoiti ripmatomut Ispanijaspäi.

Geografijan andmused

Ekvatorialižen Gvinejan fizine kart (2011)

Ekvatorialine Gvinei om mavaldkundröunoiš Kamerunanke pohjoižes (röunan piduz — 189 km), Gabonanke päivnouzmas da suves (350 km). Ühthine röunoiden piduz — 539 km. Suvipäivlaskmpoles om meriröun sar'hiženke San Tome da Prinsipi-valdkundanke.

Ekvatorialižen Gvinejan päivlaskmaižed da sar'hižed randad lainištab Atlantižen valdmeren Gvinejan laht. Randanpird om 296 km.

Valdkund kogoneb kahtes palaspäi: sar'hine (enamba 2 tuh. km²) da kontinentaline (Rio Muni, läz 26 tuh. km²). Kaikiš suremban Bioko-saren (enzne Fernando Po-sar', nell'kümnes kilometras Kamerunan randpol'hesai) da kaiken valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Bazil'-mägenoc (se-žo Malabo-mägi), 3008 m valdmeren pindan päl.

Klimat om ekvatorialine. Valdkund sijadase Man ekvatoral.

Londuseližed pävarad oma kivivoi, tropine mec; toižed varad (radmatomad löudmižsijad) oma kuld, marganc, uran.

Tobmuz

Prezidentan pert'kulu Malabos, Ripmatomuden torgul, tal'vku 2013

Ohjandusen form om unitarine prezidentine tazovaldkund dominirujanke partijanke. Valdkundan pämez' om prezident, hän-žo ohjastusen-ki pämez', paneb päministrad radsijha. Kaik rahvaz valičeb prezidentad seičemeks vodeks, strokuiden lugul ei ole röunad.

Käskusenandai tobmuz — ohjastuz da parlament. Parlament om kaks'kodine. Üläkodi om Senat (70 ühtnijad: 55 — valitud, 15 — pandud radsijha prezidental). Alakodi om Rahvahan Ezitajiden Kodi 100 ezitajanke. Kaik rahvaz valičeb niiden ühtnijoid videks vodeks.

Ekvatorialižen Gvinejan parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2013 semendkun 26. päivän, oppozicii sai vaiše ühten sijan kaikuččes Kodiš. Valitihe prezidentad järgkerdan vn 2009 kül'mkun 29. päiväl viden kandidatan keskes, Teodoro Obiang Ngema Mbasogo sai 95,4 %, hän om kahtenz' Tazovaldkundan prezident, radab vspäi 1979.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Ekvatorialižen Gvinejan administrativiž-territorialine jagand.

Kaik om seičeme agjad-provincijad Ekvatorialižes Gvinejas. Ühtenzoittas niid kahthe regionha: Sar'hine — koume agjad, i Kontinentaline nellänke agjanke. Provincijad alajagasoiš ümbrikoikš.

Eläjad

Ekvatorialižes Gvinejas elädas ekvatogvinejalaižed. Vl 2010 valdkundan ristitišt oli 622 tuhad eläjid. Kaikiš suremb valdkundan ristitišt om nügüd'.

Ekvatorialižen Gvinejan sured lidnad (enamba 150 tuh. ristituid vl 2010): Bat i Malabo (valdkundan pälidn). Ned molembad oma ičeze regioniden päižikš lidnoikš.

Ižanduz

Ekvatorialine Gvinei om šingotai agrariž-industrialine ma, keskmäižen šingotesen, üks' elokahambiš Afrikan valdkundoišpäi, rippub eksportaspäi lujas märas. Vl 2019 valdkundan nominaline kogosüdäiprodukt oli 12,1 mlrd. US$ ekvivalentas (135. sija mail'mas; US$8,927 ühtele hengele, 71. sija) vai 28,9 mlrd. US$ ostmižmahtusen paritetan mödhe (132. sija; US$21,300 ühtele hengele, 61. sija). Maižandusen tavarižed kazmused oma kofe, kakao, ris, jams, tapiok, bananad, pähkmed pal'mvoinke; mugažo živatvodindan fermad ratas. Kohtaižusetomuz valdkundan elokahiden i golliden eläjiden keskes om luja. Industrijan päsarakod oma kivivoin da gazan samine, sauvond, pumaterialiden pästand, kalanpüdand. Finansine voz' zavodiše 1. vilukud.

Kogosüdäiproduktan palad (vn 2017 andmused): maižanduz 2,3 %, tegimišt 55,9 %, holitišiden sfer 41,8 %. Radnikoiden järgenduz sarakoidme vl 2017: maižanduz 59,5 %, tegimišt 6,4 %, holitišiden sfer 34,1 %.

Vl 2009 valdkundan 97 % eksportad oli kivivoi da nozoltadud londuseline gaz. Eksport ületab importad severzihe-se kerdoihe. Importan pätavarad oma mašinad, metallad, söndtavarad. Irdpol'žen torguindan päižed partnörad (2019) oma Kitai (Ekvatorialižen Gvinejan eksportan 33,9 % i importan 11,6 %), Ispanii (eksportan 11,2 % i importan 19,1 %), Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad (eksportan 6,8 % i importan 21,6 %), Indii (eksportan 19 %), Sur' Britanii (importan 5,5 %), Avstralii (eksportan 4,9 %), Brazilii (importan 4,6 %).

Irdkosketused

• Ekvatorialižen Gvinejan Tazovaldkundan oficialine sait (guineaecuatorialpress.com). (angl.) (isp.) (fr.)
• Venäman sur'oigenduzkund Kamerunas (rusembcam.org). — Sur'oigenduzkundan informacii Ekvatorialižes Gvinejas. (ven.) (angl.) (fr.)