Liberii

Liberii (angl.: Liberia [laɪˈbɪəɹɪə]), täuz' oficialine nimituz — Liberijan Tazovaldkund (angl.: Republic of Liberia), om valdkund Päivlaskmaižes Afrikas, Atlantižen valdmeren randal. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Monrovii.

Liberijan Tazovaldkund
Republic of Liberia

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Monrovii
Eläjiden lugu (2018)	4,809,768 ristitud
Pind	111,369 km²
Kel'	anglijan
Valdkundan pämez'	Džordž Vea
Päministr	hän-žo
Religii	hristanuskond, islam
Valüt	Liberijan dollar (LRD)
Internet-domen	.lr
Telefonkod	+231
Aigvö	UTC+0

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

Istorii

Vn 1847 26. päiväl heinkud Liberii tedištoiti ičeze ripmatomudes AÜV:oišpäi.

Voziš 1989−2003 kaks' Rahvahanikoiden sodad oli valdkundas. Ned mureniba ižandusen läz täuzin.

Vn 1986 6. päiväl vilukud jäl'gmäine Konstitucii tuli väghe vn 1984 kaiken rahvahan referenduman jäl'ghe.

Geografijan andmused

Liberijan topografine kart.

Liberii om mavaldkundröunoiš Sjerra Leonenke (röunan piduz — 306 km) lodehes, Gvinejanke pohjoižes (563 km), Kot d'Ivuaranke päivnouzmas (716 km). Ühthine röunoiden piduz — 1585 km. Randanpird om 579 km.

Reljef om tazo läz randištod, madalad mäged oma päivnouzmas. Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om Vuteve-mägi, 1380 m valdmeren pindan päl. Kaikiš pidembad joged oma Mano, Loff da Sent Pol.

Klimat om räk ekvatorialine. Valdmererandembaižil tazangištoil om tropižid mecoid. Savannad oma enambuses man päivnouzmpoles. Paneb sadegid 5000 mm randpolel da 1500 mm man territorijan südäimes. Tropižed valeged oleldas semendkuspäi redukuhusai. Kesklämuz om +25 C°.

Londuseližed pävarad oma kivivoi, diamantad, raudkivend, kuld, mec da gidroenergii.

Politine sistem

Liberijan parlamentan pert' Monrovijas.

Ohjandusen form om unitarine konstitucine prezidentine tazovaldkund äjiden partijoiden sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident (angl.: President of the Republic of Liberia), hän om armijan päkäsknik, ohjastusen pämez'-ki. Prezident paneb ministrid da sudijoid radsijha, hänele sab panda kel'dod parlamentan käskusihe. Kaik rahvaz valičeb prezidentad kudeks vodeks, hänel ühten kahtenden strokun voimuz om olmas.

Parlament om kaks'kodine Käskusenandai Suim. Üläkodi om Senat (angl.: Senate) 30 ühtnijanke, heiden valdatusiden strok om ühesa vot. Alakodi om Ezitajiden Kodi (angl. House of Representatives), se mülütab 73 deputatad. Kaik rahvaz valičeb sen ühtnijoid kudeks vodeks.

Liberijan järgenduseližed pävaličendad oliba vn 2017 10. päiväl redukud. Valitihe prezidentad kahtendel tural vn 2017 26. päiväl tal'vkud. Nügüdläine Džordž Vea-prezident sai 61,5%, i radab ühtenden strokun vs 2018 vilukun 22. päiväspäi. Edel händast Ellen Džonson-Serlif radoi prezidentan kaks' strokud (viluku 2006 — viluku 2018).

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Liberijan administrativiž-territorialine jagand.

Liberijas om 15 grafkundad (angl. county). Alajagadas niid 90 ümbrikoks (angl. district), ümbrikoid — roduihe (angl. clan).

Eläjad

Liberijas elädas liberijalaižed. Vn 2014 heinkus valdkundan ristitišt oli 4 092 310 eläjad. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.

Uskondan mödhe (2008): hristanuskojad — 85,6%, islamanuskojad — 12,2%, rahvahaližed uskondad — 0,6%, toižed uskondad — 0,2%, religijatomad — 1,4%.

Liberijan toižed sured lidnad (enamba 30 tuh. ristituid vl 2008, surembaspäi penembha): Gant, Bjukenen, Gbarng, Kakat.

Ižanduz

Vl 2012 Liberijan päeksport oli röunmaks laivoiden kävutandas (70%), kivivoi (14%), londuseline kaučuk (11%); toine eksport — raudkivend, pal'mvoi, kofe, kakao, diamantad, pumaterialad.

Irdkosketused

• Liberijan prezidentan oficialine sait (emansion.gov.lr). (angl.)
• Liberijan informacijan da turizman ministrusen sait (micat.gov.lr). (angl.)