Ven

Ven (saks.: Wien [viːn]) om Avstrijan federativine pälidn da kaikiš suremb lidn. Se om kaikiš penemb Avstrijan federacijanma pindan mödhe. Toine federacijanma, Alaavstrii, ümbärdab pälidnad kaikiš polišpäi.

Ven
Wien

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Avstrii
Eläjiden lugu (2023)	1,982,097 ristitud
Pind	414,65 km²
Pämez'	Mihael' Lüdvig (uhoku 2018—, Michael Ludwig)
Telefonkod	+43-(0)1
Aigvö	tal'vel UTC+1, kezal UTC+2

Lidnan kart (2017)

Lidn om Avstrijan kul'turan, ižandusen da politikan keskuz, rahvahidenkeskeižiden aluzkundoiden keskuz. ÜRO:n ližaofis (UNO-City), KEVO:n da OEVÜ:n päfaterad sijadasoiš siš.

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud 1. voz'sadal meiden erad kuti Vindobon (latin.: Vindobona «Vindosan mad») — rimalaižiden 15. legionan ezipost. Ven mainitase ezmäižen kerdan vl 881 lidnan statusanke kuti Venii-torasija (latin. Uuenia) mad'jaralaižidenke.

Vozil 1867−1918 Ven oli Avstrijan da Mad'jaranman imperijan ühteks kahtes pälidnaspäi.

Geografijan andmused

Lidn sijadase valdkundan pohjoižpäivnouzmas, Venan katl'uses i Al'piden ezimägištol, Dunain molembil randoil. Korktused oma 151..542 m ü.m.t. lidnan röunoiš. Istorine keskuz sijadase Dunain suvipäivlaskmaižel randal. Pen' Ven-jogi lankteb Dunain oiktaha hijamha kahtes sijas lidnan territorijal. Matkad toižhe Bratislav-pälidnhasai om vaiše 60 km päivnouzmha.

Klimat om ven pehmed. Voden keskmäine lämuz om +10,5 C°, kezakun-elokun +18,6..+20,8 C°, tal'vkun-uhokun +0,3..+1,7 C°. Ekstremumad oma −26 C° i +38,5 C°. Kezaaigan minimum om +3,2 C°, tal'vaigan maksimum om +20,6 C°. Paneb sadegid 649 mm vodes, enamba semendkus-elokus (69..72 mm kus), vähemba vilukus (37 mm) i redukus (38 mm). Tal'vel lumikurod oma paksud.

Tobmuz

Venan valičemižümbrikod vl 2016

Ven jagase 23 nimitadud valičemižümbrikoks (saks.: Bezirke), no erasti niid mainitadas nomeruidud nimil-ki. Lidnan administracii om ühthine, sen palakund om kaikuččes ümbrikos.

Edeline lidnan Mihael' Hoipl'-pämez' (burgomistr) radoi hätken aigan (1994−2018).

Eläjad

Ristitišton luja ližaduz tegihe 19. voz'sadal. Kaikiš suremb eläjiden lugu oli 2 083 630 ristitud vl 1910. Vl 2010 kaik 1 689 995 ristitud elihe lidnas. Vl 2016 kaik 1 852 997 ristitud elihe lidnas i läz 2,6 mln ristituid kaikes lidnaglomeracijas.

21. voz'sadal ristitišt ližadui immigracijan tagut: ku vl 2001 toižed rahvahuded otiba 16 % (Avstrijan saksalaižed — 84 %), ka vl 2012 38,8 % eläjid oliba toižen rahvahuden augotižlibundanke paloin vai täuzin.

Religijan mödhe (vn 2001 rahvahanlugemine) eläjiden pol' oli katolikoikš, nelländez — religijatomikš, islamanuskojad — 7,8 %, ortodoksižed hristanuskojad — 6,0 %, protestantad — 4,7 %, toižed uskojad — 6,8 %.

Transport

Ven om Evropan kiruhavtotesol'm. Kundaline transport om šingotadud: om avtobusoid, kiruhlidnelektrojonusid (saks.: S-Bahn), tramvaid. Vspäi 1976 metropoliten radab lidnas (saks. U-Bahn, vspäi 2013 om viž jonod, 104 stancijad, 78,5 km raudted).

Rahvahidenkeskeine civiline Ven-Švehat-lendimport (saks.: Wien-Schwechat, VIE / LOWW, 31,6 mln passažiroid vl 2019) sijadase 18 km suvipäivnouzmha lidnan keskusespäi. Sišpäi tehtas reisid Evropan äjihe maihe, AÜV:oihe, Lähižen Päivnouzmman maihe, jügureisid — Azijan äjihe maihe. Jogivaldmad oma Dunain randal jügukonteineriden täht (6 ga pind, 9 mln tonnoid vl 2005).

Galerei

• 
  Lidnan ohjastusen pert' öližel aigal (2005)
• 
  Katoline Karlskirhe-pühäpert' (om saudud vll 1716−1737), vn 2020 nägu
• 
  Austria Center Vienna (ACV)-konferenciikeskuz vl 2012
• 
  Venan universitetan juridine fakul'tet (2007)
• 
  Venan Keskuzline päraudtestancii vl 2014

Irdkosketused

• Lidnan tobmuden aluzkundoiden oficialine sait (wien.gv.at). (saks.) (angl.) (bosn.)/(horv.)/(serb.) (turk.)