Tümenin agj

Tümenin agj
Тюменская область

Tümenin agjan flag Tümenin agjan znam
Pälidn	Tümen'
Pind - Ühtes - saum vezid (%).	3 (24)-nz' 1 464 173 km² 11,62
Eläjiden lugu - Kaik - Sageduz	9 (31)-nz' 3,692,400 ristitud (2018) 2,52 rist./km²
Regionaline KSP - Kaik, nügüdläižiš arvoiš - Ühtele hengele	19 (2)-nz' 927,0 mlrd rub. (2016) 632,2 tuh. rub.
Federaline ümbrik	Uraline
Venäman ekonomine region	Päivlaskmaižen Sibirin
Valdkundkel' (-keled)	venäkel'
Gubernator	Vladimir Jakušev
Ohjastusen pämez'	hän-žo
Agjan Duman ezimez'	Sergei Korepanov
Avtokod	72
Aigvöd	UTC+5 (MSK+2)

Tümenin agj (ven.: Тюменская область) om Venälaižen Federacijan subjekt. Se om Venäman kaikiš suremb agj ühtes avtonomižidenke ümbrikoidenke — Hantin da Mansin avtonomine ümbrik i Jamalan Nenciden avtonomine ümbrik. Nene ümbrikod oma Venälaižen Federacijan täuz'valdaižikš subjektoikš, no niiden territorijad eläjidenke mülüdas Tümenin agjaha sen Päkäskusen mödhe, ani kuti pen' federacii suren Federacijan südäimes.

Se mülüb Uralan federaližhe ümbrikho.

Agjan administrativine keskuz da kaikiš suremb lidn om Tümen'.

Keled

Valdkundkel' om venäkel' agjan suves.

Hantin da Mansin avtonomižen ümbrikon valdkundkeled oma venäkel', hantin kel' da mansin kel'.

Jamalan Nenciden avtonomižen ümbrikon valdkundkeled oma venäkel' da nencan kel'.

Istorii

Tümenin agj om olmas vs 1944 elokun 14. päiväspäi.

Tümenin agjan Päkäskuz om vahvištadud vn 1995 15. päiväl kezakud Agjan Duman ezitajil, om allekirjutadud agjan Administracijan pämehel sen-žo voden 30. päiväl kezakud da om väges äjidenke vajehtusidenke.

Geografijan andmused

Tümenin agjan reljefan kart (suvipala).

Agjal om röunoid Krasnojarskan randanke pohjoižpäivnouzmas da päivnouzmas, Tomskan da Omskan agjoidenke suvipäivnouzmas, Kazahstananke suves (sen Pohjoižkazahstanan agjanke), Kurganan da Sverdlovskan agjoidenke suvipäivlaskmas, Komin Tazovaldkundanke päivlaskmas da Arhangel'skan agjanke (sen Nencan avtonomiženke ümbrikonke) lodehes. Agjan pohjoižed randad lainištadas Jävaldmeren Karan meri i Obin laht. Üks'jäine Venäman agj, kudamb ühtenzoitab Jävaldmeren randpol't valdkundröunanke suves.

Pind om 1 464 173 km², sidä kesken mec otab 430 000 km², tundr levineb pohjoižpoliš. Znamasižed joged oma Ob' da Irtiš, mugažo Tobol agjan suves.

Reljef om tazo da alangoikaz tobjan palan. Päivlaskmaine Sibirin alangišt levigandeb kaikuččel subjektal koumespäi.

Klimat om ven kontinentaline agjan suves da keskuses, subarktine da arktine agjan pohjoižes (ümbrikoiš). Vilukun keskmäine lämuz om −17 C° agjan suves da −27 C° agjan pohjoižes.

Londuseližed varad oma kivivoi (sidä kesken agjan suves; Venäman tobj pala), londuseline gaz (Venäman tobj pala), turbaz, metallad (Uralan pautkil: vas'k, hahktin, hrom), sauvondmaterialad (letked, mouckivi), kalližarvoižed kived, mec, sapropel', jodakahad da bromakahad manalaižed veded (Venäman jodan da broman tobj pala), reskvezi.

Tobmuz

Agjan Duman ištundoiden sija Tümeniš.

Agjan pämez' nimitase gubernatoraks. Vladimir Jakušev radab gubernatoran vs 2005 kül'mkun 24. päiväspäi. Kaik rahvaz (ümbrikoidenke) valičeb gubernatorad, no hänen valdatused oma väges vaiše Tümenin agjan suvipalas. Hänen valdatusiden strok om viž vot. Gubernator om mugažo agjan Ohjastusen pämez', hän märičeb sen strukturad da paneb sen ühtnijoid radnikusile. Ezmäine varagubernator da ühesa muite varagubernatorad oma hänele abhu.

Tümenin agjan üks'kodine parlament om Agjan Dum 48 deputatanke. Kaik rahvaz (ühtes avtonomižidenke ümbrikoidenke) valičeb heid videks vodeks. Agjan suvipala da ümbrikod ezitadas ičeze ristitišton lugumäran mödhe. Sergei Korepanov radab Agjan Duman ezimeheks vs 1998 vilukun 16. päiväspäi nelländen strokun jäl'geten.

Radonoigendai tobmuz om Tümenin agjan Ohjastuz. Sikš ku avtonomižil ümbrikoil ekonomine ičeohjanduz om, ka sen valdatused oma väges vaiše Tümenin agjan suvipalas. Agjan departamentad, komitetad, ohjandused, valdkundaližed inspekcijad da laudkundad alištudas Ohjastusele.

Gubernatoran valičendad oliba vn 2014 14. päiväl sügüz'kud, nügüdläine gubernator sai vägestust ezmäižel tural (86,56% vai läz 1,27 mln.), radab koumanden strokun. Agjan Duman ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2016 18. päiväl sügüz'kud (6. kucund).

Eläjad

Vn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 3 395 755 ristitud, avtonomižita ümbrikoita — läz 1,2 mln. Kaikutte nellänz' ristit videspäi om lidnalaine.

Kaik om viž lidnad agjas ümbrikoita, niidenke — 26. Mugažo 1 lidnanvuitte žilo om, ümbrikoidenke — 30. Toine järed lidn (läz 100 tuh. ristituid, ümbrikoita) om Tobol'sk. Vl 2017 kaik oli 5 eländpunktad enamba mi 20 tuh. eläjidenke (ümbrikoidenke — 30).

Rahvahad (ümbrikoidenke, enamba 1% vl 2010): venälaižed — 69,3%, totarlaižed — 7,1%, ukrainalaižed — 4,6%, baškiralaižed — 1,4%, azerbaidžanlaižed — 1,3%, toižed rahvahad — 10,8%, rahvahuden ozutandata — 5,5%. Erased Pohjoižpolen igähižed rahvahad (vl 2010): nencalaižed — 31 621 rist. (0,93%), hantilaižed — 29 277 rist. (0,86%), mansilaižed — 11 614 rist. (0,34%).

Rahvahad (avtonomižita ümbrikoita, enamba 1% vl 2010): venälaižed — 79,5%, totarlaižed — 7,7%, ukrainalaižed — 1,3%, kazahlaižed — 1,0%, toižed rahvahad — 5,4%, rahvahuden ozutandata — 5,1%. Erased Pohjoižpolen igähižed rahvahad (vl 2010): hantilaižed — 720 rist. (0,05%), mansilaižed — 471 rist. (0,04%), nencalaižed — 411 rist. (0,03%).

Irdkosketused

• Tümenin agjan gubernatoran da Ohjastusen oficialine portal (admtyumen.ru). (ven.) (angl.) (saks.)
• Tümenin agjan Duman oficialine portal (duma72.ru). (ven.) (angl.)