Viipur

Viipur (ven.: Вы́борг, suom.: Viipuri, roč.: Viborg) om lidn, municipaline ühtnik (lidnankund) da Baltijan meren järed meriport Venäman i sen Leningradan agjan lodehes. Viipur om Viipurin rajonan administrativine keskuz da sen kaikiš suremb lidn.

Viipur
Выборг

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2023)	71,772 ristitud
Pind	160,85 km²
Pämez'	Dmitrii Nikulin (sügüz'ku 2017—)
Telefonkod	+7−81 378-xx-xxx
Avtokod	47
Aigvö	UTC+3 (MSK+0)

Lidnan da sen ümbrišton transporttekart (2010)

Istorii

Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud ročilaižil vl 1293 kuti Viborgan lidnuz. Žilo lidnusenke saiba lidnan oiktusid vl 1403. 1930-nzil vozil lidn oli Suomenman tegimišton znamasižeks keskuseks.

Lidn oli mülütadud NSTÜ:he vn 1940 sulakuspäi Karjalaiž-Suomalaižen NST:an palaks. Vozil 1941 (sügüz'ku) — 1944 (kezaku) oli okkupiruidud Suomenman sodavägil. Mülüb Venäman NFST:n Leningradan agjaha vspäi 1944.

Viipurin ižandusen päsarakod oma laivoiden da meriplatformoiden sauvomine, sauvondmaterialiden tehmine, ladimiden da vilugoitimiden pästand, mašinoidensauvomine, turizm, ozrikkiven samine, sömtegimišt.

Geografijan andmused

Lidn sijadase rajonan lodehes, Karjalan kaglhan päivlaskmas, Viipurin lahten ozrikkivižel päivnouzmaižel randal, Suomen lahten pohjoižrandal, 0..51 m korktusil, koume metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel. Matkad Piterin keskushesai om 136 km avtotedme, om 100 km sen röunhasai orhal, Suomenman röunhasai — 30 km lodeheze orhal. Lähembaine lidn da port om Visock 20 km suvipäivlaskmha orhal lahtedme vai 30 km avtotedme.

Viipur om municipaližen ühtnikan üks'jäižeks eländpunktaks. Se jagase kümneks territorialižeks rajonaks vspäi 2008. Viipurin rajonan administracii tegeb likvidiruidud vl 2014 lidnan administracijan velgusidme.

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 79 962 ristitud, kaks' videndest rajonan ristitištos. Kaik 78 457 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli läz 81 tuhad eläjid vozil 1986−1996 i 2012−2013.

Rahvahad (enamba 0,4 % vl 2002): venälaižed — 90,2 %, ukrainalaižed — 2,4 %, vaugedvenälaižed — 1,3 %, totarlaižed — 0,5 %, toižed rahvahad i rahvahuden ozutandata — 5,6 %.

Ortodoksižen hristanuskondan ühesa pühäpertid oma kaičenus i saudud lidnas: Spasan Toižetamižen kafedraline päjumalanpert', Raštvoiden päjumalanpert', kuz' jumalanpertid i časoun'. Niiden ližaks phh. Petran da Pavlan garnizonine päjumalanpert', koume jumalanpertid i časoun' ei ole kaičenus. Protestantizman viž pühäpertid oma avaitud (lüteranižuz, adventistad, baptizm da tž.), mugažo mormonoiden kundan pühäpert' om olmas.

Viipurin politehnine kolledž, agrotegimištoližen i meckompleksan tehnikum oma lidnan professionaližen opendusen aluzkundoikš. Mugažo Leningradan agjan medicinižen profšingotesen keskusen filial (edel 2022. vot Viipurin medkolledž), nellän üläopendusen aluzkundan filialad (Piter, Puškin) ratas lidnas.

Edeline lidnan da rajonan pämez' oli Aleksandr Lisov (semendku 2014 — sulaku 2017, Александр Лысов), koli läžundaspäi.

Transport

Avtobusad da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Ezilidnelektrojonused ühtenzoittas Piterinke. «Allegro»-kiruhjonused tehtas seižutest lidnas.

Saiman kanal augotase lidnas. «Pohjoižvalu»-gazanveim (Nord Stream) zavodiše lidnan ümbrištos.

Galerei

• 
  Viipurin rajonan administracijan sauvuz, vhesai 2014 lidnan ohjastusen pert'
• 
  Ph. Olafan lidnuz Zamkan sarel lidnan keskuses, vn 2021 nägu
• 
  «Rockwool-north»-tegim Lazarevk-tegimištzonas vl 2010
• 
  «Družba»-adivpert' (2021, «sebruz»)
• 
  Viipur-päraudtestancii vl 2013

Tetabad sündnuded

• Martti Ahtisaari — Suomenman enzne prezident.
• Vitalii Petrov — Venäman sportnik-avtovoibištelii.

Irdkosketused

• Municipaližen «Viipur-lidn»-ühtnikan oficialine sait (city.vbg.ru). (ven.)
• Leningradan agjan Viipurin rajonan tobmuden aluzkundoiden oficialine sait (vbglenobl.ru). (ven.) (angl.)