Händikaz

Händikaz
Järgeline (Hahk) händikaz (Canis lupus)
Tedoklassifikacii
Valdkund: Živatad Tip: Sel'gjäntkeižed (Chordata) Klass: Imetaiživatad (Mammalia) Heimkund: Lihansöjad (Carnivora) Sugukund: Koiranvuiččed (Canidae) Heim: Händikahad (Canis) Erik: Järgeline händikaz
Latinankel'ne nimi
Canis lupus (Linnaeus, 1758)
Areal
Sistematik Vikierikoiš Kuvad Vikiaitas ITIS 180596 NCBI 9612

Händikaz vai Hahk händikaz vai Järgeline händikaz (latinan kelel: Canis lupus) om koiranvuiččiden sugukundan (Canidae) lihansöi (Carnivora) imetaiživat.

Händikaz, šakal (Canis aureus), kojot (Canis latrans) i toižed heimolaižed živatad mülüdas Händikahad-heimho (Canis). Händikaz om mugažo kodikoiran oiged ezitat. Erased biologad lugedas koirid händikahan alaerikoks.

Ümbrikirjutand

Händikaz om kaikiš järedamb živat koiranvuiččiden sugukundas: sen piduz (händanke) om 160 sm:hasai, korktuz säguhusai om 90 sm:hasai, hibjan vedaduz — 62 kg:hasai.

Areal

Canis lupus signatus om händikahan Iberine rod, voib vastta händast Ispanijas da Portugalijas.

Konz-se händikahan areal Evrazijas da Pohjoižamerikas oli suremb. Aigan mändes sen areal da živatoiden lugu om penenus ristitun radmižen taguiči (londusižen landšaftan toižetuz, urbanizacii). Händikahale kadomine grazib äjiš Man regioniš, hot' neniden kontinentiden pohjoižpolil sen populäcii om stabiline.

Historižiš aigoiš händikahan areal oli toine pindan mödhe jäl'ges ristitun arealad imetaiživatoiden keskes. Meiden aighasai se om lujas penenu. Evropas händikaz eläb Ispanijas, Ukrainas, Venämas, Vaugedvenämas, Portugalijas, Italijas, Pol'šanmas, Skandinavijas, Balkanil da Baltijanmeren randaližes regionas. Azijas se eläb Korejas, Kitaiš, Indijas, Azerbaidžanas, Kazahstanas, Afganistanas, Iranas, Irakas, Arabijan pol'saren pohjoižes. Pohjoižamerikas händikaz eläb Aläskaspäi Meksikhasai.

Om 6 händikahiden alaerikod Venämas: Tundran händikaz, Keskvenälaine (vai Evropalaine) mechändikas, Sibirin mechändikas, Step'händikaz, Kavkazan händikaz, Mongolijan händikaz. Karjalan Tazovaldkundas om läz 480 evropalašt händikast (Canis lupus lupus).

Händikahaze sidodud vepsän muštatišed

• Ala pane händikahale sor'm suhu.
• Händikahan jaugad söttas.
• Händika(ha)späi pageni, a sid' kondi tabazi.
• Händikast kut taht söta, a üks'kaik kor'bhe kacub.
• Koza händikahanke torazi, sar'ved da kabjäd jäiba.
• Näl'ghine kuti händikaz.
• Vaiše kolnudele händikahale usko.

Kacu mugažo

• Händikahanbut'k

Irdkosketused

• Händikahan lugumäran reguliruindas Karjalas. — Karjalan Tazovaldkundan ohjastusen sait (gov.karelia.ru). (venäkelel, suomen kelel, anglijan kelel)
• Canis lupus iucnredlist.org-saital. (angl.)
• Händikahan alaerikod poimai.ru-saital. (ven.)

Händikahiden mectuz

• Händikahiden mectus // Vepsän kelen korpus. — #30.
• Kut flaškoile sadas händikahid' // Vepsän kelen korpus. — #31.
• Kut händikahid' sadas karoihe // Vepsän kelen korpus. — #32.