Venesuel
Venesuel (isp.: Venezuela), täuz' oficialine nimituz — Bolivaralaine Venesuelan Tazovaldkund (isp.: República Bolivariana de Venezuela [reˈpuβlika βoliβaˈɾjana ðe βeneˈswela]) om valdkund Suviamerikan pohjoižes. Sen pälidn da kaikiš suremb lidn om Karakas.
Flag.svg)
|
Valdkundznam
|
| Pälidn | Karakas |
| Eläjiden lugu (2018) | 31,689,176[1] ristitud |
| Pind | 912,050 km² |
| |
| Kel' | ispanijan |
| Valdkundan pämez' | Nikolas Maduro |
| Päministr | eile olmas |
| Religii | hristanuskond |
| Valüt | venesuelan bolivar (bolivar fuerte) (VEF) (Bs. BsF) |
| Internet-domen | .ve |
| Telefonkod | +58 |
| Aigvö | UTC−4 |
Istorii
vajehtaVn 1811 5. päiväl heinkud Venesuel tedištoiti ripmatomudes Ispanijaspäi.
Valdkundan ezmäine Konstitucii oli olmas vspäi 1811. Jäl'gmäine 26nz' lugul Konstitucii[2][3] om väges vs 1999 tal'vkun 20. päiväspäi vll 2006 da 2009 vajehtusidenke. Se om vahvištadud kaiken rahvahan referendumal vn 1999 15. päiväl tal'vkud (71,78%).
Geografijan andmused
vajehta
Venesuel om mavaldkundröunoiš Gajananke päivnouzmas (röunan piduz — 789 km), Brazilijanke suves (2137 km) da Kolumbijanke päivlaskmas (2341 km). Ühthine röunoiden piduz — 5267 km. Venesuelan pohjoižed randad lainištab Kariban meri. Randanpird — 2800 km.
Andad sijadasoiš valdkundan pohjoižpalas. Kaikiš korktemb čokkoim om Bolivar-mägenoc, 5007 m valdmeren pindan päl. Orinoko-jogen bassein otab territorijan nell' videndest.
Il'man lämuz om läz kaikenaigaine vodes läbi, no rippub sijan korktusespäi. Äjad sured lidnad oma saudud Andil, lämuz niiden pautkil om vähemb. Klimat om ekvatorialine neps kaks'sezonine madalil tazangištoil.
Londuseližed pävarad oma kivivoi (1nz' sija mail'mas), londuseline gaz, raudkivend, kuld, diamantad, gidroenergii.
Politine sistem
vajehta
Ohjandusen form om federativine konstitucine prezidentine tazovaldkund dominirujan partijan sistemanke. Valdkundan pämez' om prezident (isp.: Presidente de la República Bolivariana de Venezuela). Kaik rahvaz valičeb händast kudeks vodeks järgeližel enambusel, strokuiden lugu om röunatoi. Konstitucii sab prezidentale sätta vai heitta ministrusid.
Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (isp.: Asamblea Nacional). Se kogoneb 167 ühtnijaspäi (isp. diputados), heiden kesken 161 — kaik rahvaz valičeb, 3 — štatoiden suimišpäi, 3 — sijaližiš indejalaižišpäi. Valdatusiden strok om viž vot.
Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližen valičendad oliba vn 2015 6. päiväl tal'vkud. Prezidentan edelstrokuižed valičendad oliba vn 2018 semendkun 20. päiväl. Nügüdläine Venesuelan prezident om Nikolas Maduro vn 2013 keväz'kuspäi, radab kahten strokun jäl'geten (vl 2018 sai 67,84% änid). Vai parlamentan Huan Guaido-ezimez' tegeb prezidentan velgusidme (50 valdkundan melen mödhe) vn 2019 vilukuspäi. Maduron varaprezident om Delsi Rodriges vs 2018 kezakun 14. päiväspäi.
Administrativiž-territorialine jagand
vajehtaKacu kirjutuz: Venesuelan administrativiž-territorialine jagand.
Venesuel jagase 23 štataks (isp.: estados), niiden ližaks 1 pälidnaine federaline ümbrik (isp. Distrito Capital) da 1 federaline territorii (kaik Venesuelan sared Kariban merel, mülüdas formaližikš Pohjoižamerikha) oma olmas.
Eläjad
vajehtaVenesuelas elädas venesuelalaižed. Vl 2014 valdkundan ristitišt oli 28 868 486 eläjad. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.
Uskondan mödhe (2018): riman katolikad — 96%, protestantad — 2%, toižed uskojad — 2%.
Toižed sured lidnad (vl 2013[4], surembaspäi penembha): lidnad-millionerad oma Marakaibo, Valensii, Barkisimeto, Marakai, Sjudad Guajan, San Kristobal'; enamba 500 tuh. ristitud — Maturin. Vl 2013 kaik oli 73 lidnad enamba mi 100 tuhad eläjidenke. Valdkundan eläjiden kahesa ühesandest oma lidnalaižed (2020).
Rahvahanižanduz
vajehtaVl 2012 Venesuelan päeksport oli kivivoi (93%); toine eksport — raudkivend (1%), alüminii, himižed substancijad, maižandusen produktad.
Valdkundan päühtnikad torguindas oma AÜV (kaiken eksportan dai importan nelländez), Kitai.
Homaičendad
vajehta- ↑ Venesuelan ristitišton endustuz vn 2018 heinkus // Mail'man faktoiden kirj. — Cia.gov. (angl.)
- ↑ Venesuelan Konstitucii 2009 Vikipurtkiš. (isp.)
- ↑ Venesuelan Konstitucijan tekst constituteproject.org-saital. (angl.)
- ↑ Consejo Nacional Electoral: Circunscripciones Electorales con datos de población al 31.07.2013 según el INE (Valičemižümbrikoiden ristitišt 31.07.2013-datal). — Venesuelan Statistikan Nacionaline Institut (cne.gob.ve). (isp.)
Irdkosketused
vajehta- Bolivaralaižen Venesuelan Tazovaldkundan oficialine sait (gobiernoenlinea.ve). (isp.)
- Venesuelan parlamentan oficialine sait (asambleanacional.gob.ve). (isp.)
| Venesuel Vikiaitas |
| Suviamerikan valdkundad | ||
 | ||