Anus (lidn)

Anus-lidn vai Olonec / Olonc (ven.: Оло́нец, pagin. Олоне́ц, livv.: Anuksenlinnu, suom.: Aunus) om Venäman lidn da lidnankund Karjalan Tazovaldkundan suves. Se om Anusan rahvahaližen rajonan administrativine keskuz.

Anus-lidn
Олонец (ven.)
Anuksenlinnu (livv.)
Aunus (suom.)

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2023)	7,631 ristitud
Pind	6 km²
Pämez'	Denis Vasil'jev (viluku 2023—)
Telefonkod	+7−81 436-xx-xxx
Avtokod	10
Aigvö	UTC+3 (MSK+0)

Istorii

Eländpunkt mainitase ezmäižen kerdan vn 1228 dokumentoiš, no alusenpanendan oficialine voz' om 1137. Vn 1617 Stolbovon kožundaktan mödhe Venäman valdkundröun mäni nell'kümnes kilometras Oloncan pagastaspäi. Vodele 1649 saudihe järedad lidnust i kätihe lidnaks, sirtihe raudan käziradajid da torguucoid Änižentaguižespäi i panihe sodavejan sijaks.

Petr I-carin aigan sätihe raudantegimid pohjoižhe lidnaspäi, no radnikoiden sirdand Piteran sauvomižele vei lidnad lanktushe. Oloncan lidnuz kadoti znamoičendad vn 1721 kožundaktan jäl'ghe i paloi lophu vl 1741 udessündutamata. Vll 1773 lidn kändihe Oloncan provincijan keskuseks, no vl 1784 kätihe sidä makundan keskuseks vaiše. Panihe Petroskoid Oloncan gubernijan administrativižeks keskuseks vl 1801, kacmata sihe, gubernijan nimi jäi edeližeks. Vl 1927 kätihe Anuslidnad žiloks. Se sai lidnan statusad tošti vn 1944 7. päiväl heinkud.

Anuslidn šingotase sömtegimištol (maidkombinat, leibtegim) i torguindal.

Geografijan andmused

Lidnan sijaduz tazovaldkundas (2005), rajon znamoitud 12 lugul

Lidn sijadase rajonan keskuzpalan suves, Oloncan tazangištol, 20 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Mägranjogi (ven.: Ме́грега 52 km pitte) lankteb Olonk-jogehe (livv.: Anuksenjogi, ven.: Оло́нка 87 km pitte, lankteb Ladogha) lidnan territorijal.

Matkad Petroskoihesai om 140 km pohjoižpäivnouzmha. Lähembaine lidn om Pöud (Leningradan agj) 50 km suvipäivnouzmha.

Klimat om ven kontinentaline valdmeren valatoitusenke. Voden keskmäine lämuz om +3,3 C°, kezakun-elokun +14,2..+17,2 C°, tal'vkun-uhokun −4,2..−7,7 C°. Kezaaigan minimum om −5,8 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +9,7 C° (tal'vku). Voib panda halad kezaaigan miččel taht kul (heinkun minimum om 0 C°). Ekstremumad oma −54 C° (viluku) i +36,2 C° (heinku). Paneb sadegid 625 mm vodes, enamba elokus-sügüz'kus (76..81 mm kus), vähemba keväz'kus-sulakus (34..35 mm kus).

Tobmuz

Lidnankundan sijaduz rajonan kartal (2010)

Kaik kahesa küläd mülüdas lidnankundha Olonecan ližaks, surembad oma Verhovje (727 rist. vl 2013) i Ripuškalici (691 rist. sil-žo vodel). Lidnankundan pind — 98,92 km².

Lidnankundan tobmuden pämez' om sen Nevondkundan ezimez', edel 2018. vot oli Administracijan pämez'. Edeližed lidnankundan pämehed (nevondkundan ezimehed) oma Veronika Tihonova (reduku 2017 — reduku 2022), Natal'ja Kanaeva (radoi vn 2017 redukuhusai). Lidnan Administracii om likvidacijan pordhal vn 2018 vilukuspäi. Sen likvidacižen laudkundan ezimez' om Anton Peškov vn 2023 sulakuspäi. Edeline Administracijan likvidacižen laudkundan ezimez' om Jurii Minin (viluku 2018 — sulaku 2023).

Eläjad

Vn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe Oloncan eläjiden lugu oli 9 056 ristitud, rajonan kaks' videndest, vn 2021 — 7 663 ristitud. Kaik 8 130 ristitud elihe lidnas i 10 355 ristitud kaikes lidnankundas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 12 100 eläjad vl 1992.

Rahvahad (lidnan eläjad, enamba 0,4 % vl 2021): venälaižed — 57,9 %, karjalaižed — 35,3 %, vaugedvenälaižed — 1,1 %, čečenalaižed — 0,7 %, ukrainalaižed — 0,6 %, suomalaižed — 0,6 %, toižed rahvahad — 1,7 % (heiden kesken koume vepsläšt), rahvahuden ozutandata — 2,1 %.

Ortodoksižen hristanuskondan Jumalanmaman Smolenskan jumalaižen päjumalanpert' (om saudud 1824−1830) i kaks' časounäd oma kaičenus i saudud lidnas.

Lapsiden opendusen aluzkundad oma nell' nimitadud i nomeruidud päivkodid (nomer 16, 27, 29 i Raduga «jumalanbembel'», kaik om kuz' sauvust), kaks' keskškolad (nomer 1 i 2), ližaopendusen keskuz (ende lapsiden sädamižen pert') sen čomamahtoiden školanke alajaguseks (muzik- i čomamahtoine palakundad), lapsiden da norišton sportškol. Sortavalan kolledžan Anuslidnan filial (vll 2014−2019 Anuslidnan tehnikum) om lidnan professionaližen opendusen aluzkundaks.

Galerei

• 
  Rajonan käskuzkundan sauvuz (2018)
• 
  Jumalanmaman Smolenskan jumalaižen pühäpert' jogen Mariam-sarel, vn 2021 nägu
• 
  «Olonija»-adivpert' vl 2020
• 
  Torguindkeskuz (2020)
• 
  Lidnan raudtestancii vl 2018

Irdkosketused

• Anuslidnan i sen rahvahaližen rajonan oficialine sait (olon-rayon.ru). (ven.)
• Oloncan rahvahaližen muzejan sait (karj. «Anuksen kanzalline muzei», olon-mus.ru). (ven.)