Tuapse

Tuapse (ven.: Туапсе́, armen.: Տուապսե Tuapse, adig.: Тӏуапсэ [tʷʼapsə]) om Venäman lidn, lidnankund da Mustmeren port Krasnodaran randan suvipäivlaskmas. Se om Tuapsen rajonan administrativine keskuz, mülüb sihe vspäi 2008.

Tuapse
Туапсе

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2023)	60,707 ristitud
Pind	33,41 km²
Pämez'	Artöm Beresnev (reduku 2023—)
Telefonkod	+7−86 167-xx-xxx
Avtokod	23, 93, 123
Aigvö	UTC+3 (MSK+0)

Istorii

Amuižed heimod saudihe dol'menid ümbrištos viž tuhad vozid tagaz. 6.−2. voz'sadal edel m.e. adiglaižiden ezitatoiden eländpunkt oli olmas, mainitase Amuižen Grekanman purtkiš kuti Topsida transkripcijas.

Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud vl 1864 kuti Vel'jaminovskai-stanic vn 1838 Venäman varmitesen sijas. Vl 1896 udesnimitihe Vel'jaminovskii-posadad jogen mödhe, adig.: тIуапсы-sanaspäi «tahond alemba kahten jogen ühthejoksmust». Vl 1916 Tuapse-posad sai lidnan statusad i saudihe raudted Armaviraspäi. Vspäi 1979 oiged raudte om saudud Krasnodarhasai.

Tuapse om järed meriport kormadamha jüguid (niiden kesken kivivoi, fruktad i mineraližed heretused), vedihe 25,2 mln tonnoid jüguid portan kal't vl 2019. Lidn šingotase kivivoin ümbriradmižen tegimel, sömtegimišton (leibtegim i lihan ümbriradmižen edheotandad) i turizman edheotandoil, mugažo laivankohenduztegim radab i raudten sortiruindstancii om olmas. Ende radoiba: mašinansauvomižen tegim, peniden meriastjoiden tegim, maidtegim, kalanümbriradai tegim, kengiden fabrik. Tuapse ei ole kurortan oficialižikš transportan äjüden tagut, hot' klimat i londuseližed arvoimižed sättudas.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Kavkazan suvipautkenno, 44 m ü.m.t. keskmäižel korktusel.

Matkad Krasnodarhasai om 103 km pohjoižhe. Lähembaine lidn om Soči i sen Višnovk-mikrorajon kaks'kümnes kilometras suvipäivnouzmha meren randal.

Klimat om subtropine neps. Keza om päivoikaz lujas, tal'v om pil'vekaz. Voden keskmäine lämuz om +14,0 C°, heinkun-elokun +23,5..+23,8 C°, kezakun +20,4 C°, sügüz'kun +19,7 C°, tal'vkun-keväz'kun +5,0..+7,7 C°. Ekstremumad oma −19 C° (viluku) i +41,1 C° (heinku). Ei voi panda halad semendkus-sügüz'kus (semendkun minimum om +2,3 C°). Paneb sadegid 1436 mm vodes, enamba kül'mkus-vilukus (163..182 mm kus), vähemba sulaku-elokus (84..96 mm kus). Ku tal'vel paneb lunt, ka se om ränd tobjimalaz.

Tobmuz

Tuapse om lidnankundan üks'jäižeks eländpunktaks.

Lidnankundan tobmuden pämez' om sen Administracijan pämez'. Edeližed lidnan Administracijan pämehed oma Sergei Bondarenko (heinku 2020 — reduku 2023), Maksim Krivopalov (vn 2020 uhoku-kezaku), Vladimir Zverev (2008−2009, keväz'ku 2018 — uhoku 2020). Lidnankundan sijaližen ičeohjandusen nevondkundan ezimez' om Vladimir Starodubcev vn 2017 redukuspäi.

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 63 292 ristitud, rajonan pol', vn 2021 — 61 571 ristitud. Vl 2017 lidnan ristitišt oli 62 841 eläjad. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 65 800 eläjad vl 1998.

Rahvahad (enamba 1 % vl 2010): venälaižed — 75,2 %, armenijalaižed — 8,5 %, ukrainalaižed — 1,9 %, adiglaižed (čerkesalaižed) — 1,3 %, toižed rahvahad — 2,9 %, rahvahuden ozutandata — 10,2 %.

Ortodoksižen hristanuskondan kümne pühäpertid oma saudud lidnas: seičeme jumalanpertid i koume časounäd.

Lidnan professionaližen opendusen aluzkundad oma Tuapsen kadetoiden meriškol, socialiž-pedagogine i privatine finansiž-juridine kolledžad, gidrometeorologine tehnikum.

Galerei

• 
  Muštpacaz Tuapsen sodakaičijoile (2013)
• 
  Merimehiden kul'turkeskuz, vn 2020 nägu
• 
  Tuapsen meriportan ühthine nägu vl 2014
• 
  «Krasnaja Ploščad'»-torguimižbobuštuzkeskuz (2014, Rusked Torg)
• 
  Tuapse-Passažirskai-päraudtestancijan sauvuz vl 2007

Tuapsen keskuztorg vn 2007 kezakus

Irdkosketused

• Lidnan tobmuden sait (admtuapse.ru). (ven.)