Noril'sk

Noril'sk (ven.: Норильск [nɐˈrʲilʲsk]) om Venäman lidn Krasnojarskan randan pohjoižes. Se om lidn randan alištusenke, randan kahtenz' lidn eläjiden lugun mödhe, Noril'skan lidnümbrikon administrativine keskuz.

Noril'sk
Норильск

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2021)	174,453 ristitud
Pind	23,16 km²
Pämez'	Rinat Ahmetčin (sügüz'ku 2017—)
Telefonkod	+7−3919-xxx-xxx
Avtokod	24, 84, 88, 124
Aigvö	UTC+7 (MSK+4)

Lidnümbrikon sijaduz randan kartal (2018)

Istorii

«Eziauguine lidnan pert'»-muzei vn 2006 kezal, om saudud vl 1921.

Bronzaigan seižutez om löutud Päsino-järven randal suladuzpäčinke da ičesündujanke vas'kenke. 16.−17. voz'sadoil Mangazei-lidnan eläjad otiba kävutamižhe sijališt vas'kkivendod.

Noril'skan aluz om pandud vl 1935 sauvomha metallurgijan kompleksad GULAG:an türmatud mehil i samha metalloid sijaližes äimetalližes kivendospäi (vas'k, nikel', platin, kobal't). Se sai lidnan statusad vn 1953 15. heinkud.

Vn 2001 tal'vkuspäi verazmalaižiden tulend lidnha om röunatud, voib olda lidnas tobmuden laskendan vaiše.

Geografijan andmused

Lidn sijadase ani suvhe Taimiran pol'sarelpäi, igähižen rougun zonas, Pohjoižen nabakehkruden südäimes, 90 m korktusel valdmeren pindan päl, Noril'skan mägiden pautkidenno. Om ümbärtud mectundral da redustadud territorijoil. Päsino-järven pala om lidnümbrikon pohjoižes, Madal-järven pala (ven.: озеро Мелкое) — päivnouzmas (mülüdas Karan meren basseinha).

Matkad Krasnojarskhasai om 1500 km suvhe orhal, Jenisein randhasai (Dudink-lidn) om 90 km päivlaskmha raudtedme.

Klimat om sorav subarktine tulleikaz. Tal'v da lumikate oleldas seičeme..ühesa kud vodes. Voden keskmäine lämuz om −9,6 C°, heinkun-elokun +11,4..+14,3 C°, tal'vkun-uhokun −25,1..−27,2 C°. Ekstremumad oma −53,1 C° (viluku) i +31,0 C° (kezaku, heinku). Kezaaigan minimum om −9,8 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om −1,0 C° (tal'vku). Voib panda halad miččel taht kul kezaaigan (heinkun i elokun minimumad oma −0,4..−1,0 C°), ei voi olda sulasäd tal'vkus-uhokus. Il'man lämuz voib olda madalamb mi −35 C° redukus-sulakus. Paneb sadegid 341 mm vodes, enamba elokus (52 mm), vähemba vilukus-uhokus (16..18 mm kus). Voden keskmäine relätivine nepsuz om 76 %. Polärine päiv oleskeleb lidnas semendkun 20. päiväspäi heinkun 24. päivhäsai, polärine ö mugažo (30. kül'mku — 13. viluku).

Tobmuz

Lidnümbrikon rajonad vl 2017

Koume lidnrajonad, niiden ümbrišt da pen' lidnanvuitte Snežnogorsk-žilo (887 rist. vl 2010) sädas lidnümbrikod. Vspäi 2005 enččed Talnah- (pohjoižpäivnouzmha) i Kaijerkan- (päivlaskmha) kaimdailidnad mülüdas Noril'skha lidnrajonikš, koumanz' rajon nimitase Keskuzrajonaks (Noril'sk edel 2005. vot). Taimiran Dolganiden da Nenciden rajon om lidnas ümbri.

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnümbrikon eläjiden lugu oli 175 365 ristitud, vn 2021 — 174 453 ristitud. Kaik 178 018 eläjad oli lidnümbrikos vl 2017. Kaikiš suremb lidnümbrikon ristitišt oli 213 200 ristitud vl 2006, Noril'sk-lidnan edel lidnümbrikod — 185 tuhad eläjid vl 1985.

Lapsiden opendusen aluzkundad oma 38 päivkodid, 29 keskškolad, kuz' gimnazijad, licei, ližaopendusen aluzkundad. Professionaližen opendusen aluzkundad oma Polärantagaine valdkundaline universitet N.M. Fedorovskijan nimed (vll 1961−2021 Noril'skan industrialine institut, kaks' fakul'tetad i politehnine kolledž, kuz' tedokeskust, koume laboratorijad), Noril'skan tegimišttehnologijoiden da servisan tehnikum, medicinine tehnikum, pedagogine kolledž, čomamahtoiden kolledž.

Transport

Avtobusad, maršruttaksid da taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Päraudtestancii om saudud vozil 1951−1953, om sauptud vspäi 1998, tühjitihe ezilidnelektrojonusid. Raudte ühtenzoitab Talnah-rajonanke da Dudink-meriportanke, vspäi 1998 om ajamha jüguid vaiše.

Tatanmaine soda- da civiline Noril'sk (Alikel')-lendimport (NSK / НАК / UOOO / УООО, 605 tuh. passažiroid vl 2021) sijadase 35 kilometras päivlaskmha lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid matkadajiden täht Venäman surihe lidnoihe da Taimiradme, mugažo om jügureisid.

Galerei

• 
  Vägimehiden mušton avoinird (2015)
• 
  Jumalanmaman «Kaikiden gorähižiden ihastuz»-jumalaižen kafedraline päjumalanpert' (ortodoksine hristanuskond), vn 2016 nägu tagamal
• 
  «Nurd Kamal'»-pühäpert'
  (islam), vn 2009 nägu
• 
  «Noril'skii nikel'»-kompanijan Polärantagaižen filialan administrativine sauvuz Gvardeiskai-torgul vl 2016
• 
  «Oktäbr'skii»-kaivuz Talnah-rajonanno vl 2014
• 
  Noril'skan Polärantagaine dramteatr V. Majakovskijan nimed (2014)
• 
  Lidnan läžundkodi nomer 1 (2012)
• 
  Sportan jäpert'kulu Kajerkan-rajonas (2010)
• 
  Avtobusstancii vl 2006
• 
  Noril'sk (Alikel')-lendimportan terminal vl 2013

Irdkosketused

• Lidnan tobmuden aluzkundoiden oficialine sait (norilsk-city.ru). (ven.)