Jaransk

Jaransk (ven.: Яра́нск, nitmar.: Яраҥ) om Venäman lidn Kirovan agjan suvipäivlaskmas. Lidn om Jaranskan rajonan i sen Jaranskan lidnankundan administrativine keskuz.

Jaransk
Яранск

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2021)	14,284 ristitud
Pind	25 km²
Pämez'	Vladimir Žirov (kezaku 2023—)
Telefonkod	+7−83 367-xx-xxx
Avtokod	43
Aigvö	UTC+3 (MSK+0)

Istorii

Eländpunktan alusenpanendan oficialine voz' om 1584, nimitihe Jaran'-jogen mödhe. Saudihe lidnust. Eläbzdusen jumalankodi mainitase vspäi 1652. Sai makundan lidnan statusad vl 1780.

Jaransk šingotase mehanižel tegimel i mecan ümbriradmižel, mugažo «Rosinka»-sömkombinat, omblendfabrik, vedimdepo, lindunedheotand i tipografii ratas lidnas.

Geografijan andmused

Lidn sijadase rajonan keskuzpalan pohjoižes, Jaran'-jogen molembil randoil (151 km pitte, ven.: Яра́нь, lodehline marin kel': Йӓрӓҥ, Vätkan oigedpol'ne bassein), 120 m ü.m.t. keskmäižel korktusel.

Matkad agjan Kirov-pälidnhasai om 180 km pohjoižpäivnouzmha orhal vai 220 km avtotedme. Lähembaižed lidnad oma Sovetsk 72 km päivnouzmha orhal vai 87 km avtotedme, Joškar-Ol (Mari Elan Tazovaldkund) 74 km suvhe orhal, 83 km «Vätk»-avtotedme vai raudtedme, Šahunj (Alalidnan agj) 86 km päivlaskmha-lodeheze orhal vai 101 km avtotedme.

Klimat om ven kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +3,3 C°, kezakun-elokun +15,9..+18,9 C°, tal'vkun-uhokun −9,3..−11,5 C°. Paneb sadegid 564 mm vodes, enamba kezakus-elokus (63..76 mm kus), vähemba uhokus-sulakus (28..31 mm kus).

Tobmuz

Visokovo-žilo (158 rist. vl 2010) i 17 küläd mülüdas lidnankundha Jaranskan ližaks, niiden keskes koume oma kaikenaigaižeta ristitištota. Lidnankundan pind — 690,46 km².

Lidnankundan tobmuden pämez' om sen Administracijan pämez'. Edeližed lidnan pämehed oma Nikolai Zikov (Николай Зыков, kezaku 2018 — kezaku 2023), Denis Ikonnikov (2012 — semendku 2018, vspäi 2018 radab Jaranskan rajonan pämehen). Lidnan Duman ezimez' om Mihail Vančugov vn 2022 redukuspäi. Edeližed lidnankundan Duman ezimehed oma Galina Caregorodceva (sügüz'ku 2020 — reduku 2022), Sergei Konovalov (reduku 2017 — eloku 2020).

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 17 523 ristitud, lidnankundan — 18 041 ristitud, rajonan kaks' koumandest. Vl 2017 kaik 16 106 ristitud elihe lidnas i 16 756 ristitud kaikes lidnankundas. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 20..21 tuhad eläjid vll 1989−2001 (21 700 eläjad vll 2000−2001).

Ortodoksižen hristanuskondan seičeme pühäpertid oma kaičenus i saudud lidnas: Jumalanmaman Emäganpäivän kafedraline päjumalanpert' (1798), Eläban Eziauguižen Stroican päjumalanpert' (om letud vll 1845−1857, kellčuhunduz vll 1878−1889), kaks' jumalanpertid, kaks' kodijumalanpertid i časoun'. Niiden ližaks kuz' pühäpertid ei ole kaičenus: Spasan Toižetamižen päjumalanpert' (oli vll 1817−1950), koume jumalanpertid i kaks' časounäd.

Lapsiden opendusen aluzkundad oma severz'-se päivkodid, koume keskškolad (nomer 1, 2, 3), čomamahtoiden škol, sportškol. Jaranskan tehnologine tehnikum (alusenpanend vl 1873) om lidnan professionaližen opendusen aluzkundaks.

Galerei

• 
  Jaranskan rajonan administracijan sauvuz (2021)
• 
  Eläban Eziauguižen Stroican päjumalanpert', vn 2011 nägu
• 
  Jumalanmaman Emäganpäivän kafedraline päjumalanpert', vn 2013 nägu
• 
  Nosovad-torgovanoiden torguindrived (2016)
• 
  Jaranskan rajonan keskuzkirjišt (2019, ende A. Kalinin-torgovanan pert')

Irdkosketused

• Lidnankundan lehtpoled rajonan oficialižel mo-yaransk.ru-saital. (ven.)