Vinnipeg

Vinnipeg (angl.: Winnipeg [ˈwɪnɪpɛɡ], francine virkand: [winipɛɡ]) om lidn Kanadan keskuzpalan suves. Se om valdkundan kudenz' lidn eläjiden lugun mödhe, Manitob-provincijan administrativine keskuz.

Vinnipeg
Winnipeg

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Kanad
Eläjiden lugu (2021)	749,607 ristitud
Pind	461,78 km²
Pämez'	Skott Džillingem (kül'mku 2022—, Scott Gillingham)
Telefonkod	+1−204, +1−431
Aigvö	tal'vel UTC−6, kezal UTC−5

Lidnan kart (2013)

Istorii

Nügüdläižen eländpunktan aluz om pandud šotlandijalaižil vl 1812 kuti žilo Rusttanno jogenno, vai Red-riveranno. Vspäi 1870 Manitob kändihe Kanadan konfederacijan palaks. Vinnipeg sai oficiališt lidnan statusad vl 1873, sil aigal lugetihe 1860 eläjad. Lidnan nimi libub Vinnipeg-järvespäi 65 km pohjoižhe, Win nipee znamoičeb «reduvezi» kri-indejalaižiden kelel. Vl 1885 raudte läbiti lidnad, vn 1886 kezakus ezmäine jonuz tuli Monreališpäi. Raudten znamoičend poleni Panaman kanalan avaidusen jäl'ghe vl 1914. Vl 1972 ühtištuihe 13 lidnad i žilod ühteks lidnaks.

Vinnipeg šingotase provincijan aluzkundoil (Province of Manitoba, University of Manitoba, City of Winnipeg, Manitoba Hydro, Manitoba Liquor & Lotteries Corporation), torguindal, toižil valdkundaližil holitišil (tervhudenkaičend i socialine abu), transportteiden sol'meks. Läz kaikiden Kanadan rahuziden pästand tegese neciš lidnas, mugažo pästtas severziden-se kümnikoid valdkundoiden rahuzid. Lidnan kogosüdäiprodukt oli $43,3 mlrd vl 2018.

Geografijan andmused

Lidn sijadase provincijan suves, Assiniboin-jogen lanktendanno huralpäi Red Riverha (Vinnipeg-järven ližajogi), 239 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Tahond alištub sur'vezile (luja oli vl 1950). Matkad AÜV:oiden röunhasai om 100 km suvhe.

Klimat om terav kontinentaline. Voden keskmäine lämuz om +2,4 C°, kezakun-elokun +17..+20 C°, tal'vkun-uhokun −13..−16 C°. Ekstremumad oma −45 C° i +40,6 C°. Kezaaigan minimum om −6,1 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +11,7 C° (tal'vku, uhoku). Ei olele haloid heinkus. Paneb sadegid 505 mm vodes, enamba kezakus-elokus (77..90 mm kus), vähemba kül'mkus-keväz'kus (14..25 mm kus), sidä kesken paneb lunt 114 sm tal'ves katken nägul. Keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 47..55 % röunoiš sulakuspäi sügüz'kuhusai, oleleb 69..75 % kül'mkus-keväz'kus.

Tobmuz

Vinnipegan valičemižümbrikod vn 2018 meran valičendoiden satusidenke

Vinnipeg jagase 15 nimitadud valičemižümbrikoks, om 40..50 tuhad eläjid kaikuččes.

Vspäi 1992 Vinnipeg-lidnan suim (angl.: Winnipeg City Council, franc.: Conseil municipal de Winnipeg) kogoneb 15 professionaližes ühtnijaspäi, ende oli 29 tulijad ühtnijad. Kaik rahvaz valičeb heid i merad nelläks vodeks. Lidnan pämez' om mer (angl.: mayor of Winnipeg, franc.: maire de Winnipeg), hän om lidnan radonoigendajan tobmuden pä, ühtneb lidnan suiman ištundoihe änen oiktusenke (16. ühtnijaks). Edeline mer om Braian Bouman (Brian Bowman, kül'mku 2014 — kül'mku 2022).

Eläjad

Kaik 90 153 ristitud elihe lidnas vl 1906. Vl 2011 lidnan eläjiden lugu oli 663 617 ristitud, heišpäi 15,4 % oma ukrainan augotižlibundan, indejalaižed otiba kahesandest. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'. Vl 2021 kaik 834 678 ristituid elihe lidnaglomeracijas 5285,46 km² pindal (kahesanz' surtte valdkundas), provincijan eläjiden koume videndest.

Kelen mödhe (2021): anglijan kel' ezmäižeks — 95 %, francijan kel' ezmäižeks — 2,8 %, tagalog mamankeleks — 6 %, pandžaban kel' mamankeleks — 4,1 %, kitajan kel' (mandarin-pagin) — 1,5 %, odžibven kel' — 0,2 %.

Religijan mödhe (2021): hristanuskojad — 50,4 % (heišpäi katolikad 24 % ristitišton ühthižes lugus), sikhad — 4,4 %, islamanuskojad — 3,3 %, induizman uskojad — 2 %, judaistad — 1,4 %, buddistad — 0,9 %, aborigenižen veroližen hengeližusen polenpidajad — 0,4 %, toižed uskojad — 0,7 %, religijatomad — 36,4 %.

Transport

Avtobusan läz sadad maršrutad Winnipeg Transit-organizacijan ohjandusen al, taksid i velosipedad oma kundaližeks transportaks lidnas.

Rahvahidenkeskeine civiline Vinnipeg-lendimport sijaližen Džeims Armstrong Ričardson-biznesmenan nimed (YWG / CYWG, 4,4 mln passažiroid vl 2019) sijadase lidnan lodehes. Tehtas reisid Kanadan järedoihe lidnoihe i Nunavut-territorijha, AÜV:oiden erasihe-se lidnoihe, om sezonreisid Meksikan i Kariban meren lebutahoiže.

Irdkosketused

• Lidnan oficialine sait (winnipeg.ca). (angl.) (fr.)