Tol'jatti

Tol'jatti (ven.: Толья́тти, edel 1964. vot — Stavropol' (Volgal — oficialitomikš)) om Venäman lidn da lidnümbrik Samaran agjan lodehes. Se om agjan kahtenz' surtte lidn, Stavropolin rajonan administrativine keskuz, ei mülü rajonha.

Tol'jatti
Тольятти

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2021)	684,709 ristitud
Pind	314,79 km²
Pämez'	Nikolai Renc (sulaku 2021—)
Telefonkod	+7−8482-xxx-xxx
Avtokod	63, 163
Aigvö	UTC+4 (MSK+1)

Lidnan kart ümbrištonke (2024)

Istorii

Vasilii Tatiščev pani eländpunktan alust vl 1737 kuti Stavropol' -lidnuz kaičemhas kalaidajid heimoid vaste. Se sai lidnan statusad vl 1780. Vozil 1924−1946 oli žiloks pordaigaližešti. Lidn sijadase Volgan hural randal kümnes kilometras vanhas lidnaspäi, kudambad upotihe da sirtihe Kuibiševan vezivaradimen sauvondan aigan (1953−1955). Vl 1964 udesnimitihe lidnad Italijan kompartijan Pal'miro Tol'jatti-päsekretarin kanzannimen mödhe (Palmiro Togliatti, 1893−1964) erištamha toižes Stavropolišpäi Kavkazanno. Vozil 1967−1970 saudihe VAZ:an ezmäšt jonod, mi kätihe lidnad avtosauvomižen keskuseks.

Tol'jatti šingotase kebnavtoiden ühthekeradamižel i niiden komponentoiden da detaliden äiluguižil edheotandoil, himižel sarakol (mineraližed heretused, sintetine kaučuk, «Toljattiazot» — ammiak), torguindal, sauvondmaterialiden tegimil (raudbetontegim, savičun koume tegint, profiliruidud torviden tegim), pakuitesen pästandal (gofriruidud karton), sömtegimištol (leib-, maid- i lihaproduktad, konditerine fabrik, kaks' vintegint), elektrotehnižel sarakol (transformatorad), laivankohendusen tegimel.

Geografijan andmused

Lidn seižub 90 m keskmäižel korktusel valdmeren pindan päl. Pened manrehkaidused oleldas lidnas paksus (vl 2008 — 41 vähemb mi koumeballašt).

Matkad Samarhasai om 70 km jogedme mödvedhe vai suvipäivnouzmha orhal. Lähembaine lidn om Žigulövsk suvhe, Volgan vastrandal.

Klimat om ven kontinentaline, pehmdase Kuibiševan vezivaradimel. Voden keskmäine lämuz om +5,4 C°, kezakun-elokun +18,6..+20,9 C°, tal'vkun-uhokun −7,4..−10,6 C°. Ekstremumad oma −43 C° (viluku) i +40,5 C° (heinku, eloku). Kezaaigan minimum om −2 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +7 C° (tal'vku, uhoku). Ei olele haloid heinkus vaiše (minimum om +5 C°). Paneb sadegid 484 mm vodes, enamba kezakus-sügüz'kus (48..59 mm kus), vähemba uhokus-sulakus (22..31 mm kus). Lumikatken keskmäine korktuz om 33 sm tal'vaigan. Il'man relätivine nepsuz vajehtase 55..70 % röunoiš kezaaigan, 80..85 % tal'vel.

Tobmuz

Lidnan administrativižed rajonad: (vn 2017 kart)
     Komsomol'skii rajon      Keskuzrajon      Avtozavodskii rajon

Tol'jatti om lidnümbrikon üks'jäižeks eländpunktaks.

Lidn jagase koumeks rajonaks (ristitišton lugu vn 2010 rahvahanlugemižen mödhe):

• Avtozavodskii-rajon (vai Uz' lidn) — 441 559 eläjad
• Komsomol'skii-rajon (vai Komsomol'sk) — 118 250 eläjad
• Keskuzrajon (vai Vanh lidn) — 159 837 eläjad

Lidnümbrikon tobmuden pämez' om sen Administracijan pämez'. Edeline lidnümbrikon pämez' om Sergei Antašev (sulaku 2017 — keväz'ku 2021). Lidnan Duman ezimez' om Sergei Ruzanov vn 2023 redukuspäi. Edeline Duman ezimez' om Nikolai Ostudin (tal'vku 2018 — reduku 2023).

Eläjad

Vn 2010 Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 719 632 ristitud. Kaik 710 567 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 724 300 eläjad vl 2001.

Rahvahad (enamba 0,4 % vl 2010): venälaižed — 83,0 %, totarlaižed — 4,0 %, ukrainalaižed — 2,0 %, mordvinalaižed — 1,7 %, čuvašalaižed — 1,6 %, azerbaidžanlaižed — 0,7 %, armenijalaižed — 0,6 %, uzbekad — 0,5 %, vaugedvenälaižed — 0,4 %, toižed rahvahad — 1,8 %, rahvahuden ozutandata — 3,7 %.

Professionaližen opendusen aluzkundad: keskopendusen 23 aluzkundad (tehnikumad, kolledžad), üläopendusen viž sijališt aluzkundad i koume filialad (Kazan', Samar, Moskv). Kaikiš znamasižemb om Tol'jattin valdkundaline universitet (21,5 tuh. üläopenikoid vl 2020), se om sätud vl 2001 politehnižen institutan i Samaran peduniversitetan filialan ühtištusel.

Transport

Avtobusad, trolleibusad, maršruttaksid i taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Kiruhastjad ühtenzoittas Samaranke, ezilidnelektrojonused — aglomeracijan lidnoidenke. Jogiport radab mugažo jüguiden täht. «Ural»-avtotrass ühtenzoitab Volgan randoid Žigulövskan GES:an padoseinädme.

Rahvahidenkeskeine civiline Kurumoč-lendimport (KUF / UWWW / СКЧ, 3 mln passažiroid vl 2019) sijadase 45 km päivnouzmha lidnaspäi. Tehtas reisid Venäman järedoihe lidnoihe i Tümenin agjaha, Keskmeren i Suviazijan lebutahoiže, Tadžikistanha.

Galerei

• 
  Lidnan administracii (merii, 2007)
• 
  Znam lidnan röunal (2009)
• 
  Spasan Toižetamižen päjumalanpert', vn 2007 nägu
• 
  AvtoVAZ:an administrativine sauvuz vl 2010
• 
  «Toljattiazot» vl 2009
• 
  Tol'jattin konservatorii (2015)
• 
  «Lada Arena»-jäpert'kulu (2013)
• 
  Klinine läžundkodi nomer 5 (administrativine i terapevtine korpusad, 2009)
• 
  Ird Tol'jattin Komsomol'skii-rajonas
• 
  Tol'jatti-päraudtestancii vl 2010

Irdkosketused

• Lidnan Duman oficialine sait (dumatlt.ru). (ven.)
• Lidnan administracijan oficialine portal (tgl.ru). (ven.) (angl.)