Bogota

Bogota (isp.: Bogotá [boɣoˈta]) om Kolumbijan pälidn da kaikiš suremb lidn, oficialižikš Bogota, Pälidnan ümbrik (isp. Bogotá, Distrito Capital, lühüdaks Bogotá, D.C.) agjan (departamentan) oiktusidenke. Mugažo se om Kundinamark-agjan administrativižeks keskuseks.

Bogota
Bogotá

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Kolumbii
Eläjiden lugu (2022)	7,901,653 ristitud
Pind	1,636,35 km²
Pämez'	Klaudia Lopes Fernandes (viluku 2020 — tal'vku 2023, Claudia López Hernández)
Telefonkod	+57−601-xxx-xxxx
Aigvö	UTC−5

Lidnan kart (2010)

Lidn om Kolumbijan politikan da ižandusen keskuz, täs tehtas valdkundan KSP:n nelländest.

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud ispanijalaižil vn 1538 elokun 6. päiväl kuti Santa Fe de Bogota (isp.: Santafé de Bogotá [ˌsanta ˈfe ðe βoɣoˈta]) indejalaižiden Bakata-lidnusen sijas, se oli nimitadud indejalaižiden vejan nimel. Lugetas Himenes de Kesada-konkistadorad Bogotan alusenpanijaks oficialižešti. «Santa Fe de Bogota»-nimituz oli oficialižeks mugažo vozil 1991−2000. Vspäi 1598 Bogota oli ümbriolijoiden maiden pälidnaks kaiken.

Bogota šingotase turizmal, torguindal, valdkundan opendusen, medijan i transportan (importan tobj pala) keskuseks. Lidnan KSP oli 160 mlrd US$ ekvivalentas vl 2014 (ostmižmahtusen paritetan mödhe), 17,5 tuh. US$ ühtele hengele.

Geografijan andmused

Lidn sijadase valdkundan keskuzpalas, seižub Andiden Päivnouzmaižen Kordil'jeran päivlaskmaižil pautkil i mägidenkeskeižes katl'uses. Bogotan keskuz sijadase 2640 m ü.m.t. korktusel, kaik lidn levigandeb 2540..3250 m korktusil, 2582 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Se om kaikiš korktemba sijatud megapolis mail'mas. Pen' Rio-San-Fransisko-jogi jokseb torvidme, enččel lidnan keskuz oli sen randoil.

Klimat om subtropine viluhk pil'vekaz korktoiden mägiden. Kun keskmäine lämuz om +13,6..+14,3 C° vodes läbi. Ekstremumad oma −6,0 C° (tal'vku) i +28,6 C° (kezaku). Voib panda halad läz kaikuččes kus, erasti voib panda lunt öidme, kacmata ekvatorialižhe sijadushe. Il'man lämuz voib ületada +23 C° miččel taht kul. Paneb sadegid 877 mm vodes, enamba sulakus-semendkus da redukus-kül'mkus (107..117 mm kus), vähemba vilukus (33 mm) i heinkus-elokus (44..49 mm kus). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 77..83 % röunoiš voden aigan. Manrehkaidused oma paksud.

Tobmuz

Bogotan administrativine kart (2007)

Bogota jagase kaks'kümneks nimitadud rajonaks (üks'lugu isp.: localidad) kut Pälidnan ümbrik, ned alajagasoiš 1922 barrio:ks.

Valitas merad i lidnan suiman ühtnijoid lidnalaižiden änestusel. Edeline lidnan pämez' (mer) om Enrike Pen'jalosa (viluku 2016 — tal'vku 2019, mugažo 1998−2000, Enrique Peñalosa). Mer vahvištab kaikuččen rajonan (lokalidadan) administracijan pämest.

Eläjad

Vl 1964 lidnan ristitišt oli 1 697 311 eläjid. Vn 2018 Kolumbijan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 7 412 566 ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'. Vaiše 25 166 ristitud elädas pälidnan külätahondas (2018). Kolumbijan kaikutte kudenz' ristit eläb pälidnas. Läz 10,3 mln ristituid elädas kaikes lidnaglomeracijas (2022, vl 2016 oli 9,3 mln).

Ristitišton enambuz oma mestizo (vaugedverižiden da indejalaižiden jäl'gelaižed) i vaugedverižed (98,8 % vl 2018), katoližen jumalankodikundan uskojad. Rajonad jagasoiš kudeks strataks sal'hen mödhe. Elokahad rahvahanikad makstas kal'hid kommunaližid holitišid. Golläd rahvahanikad ei makskoi niid, no ottas kävutamižhe uzid territorijoid mägiden pautkil.

Transport

Kiruhavtobusad (TransMilenio-verkon metrobusad) erigoittud teil, penen da kesksuruden avtobusad i velosipedad oma kundaližeks transportaks lidnan südäimes. Bogotan metropolitetan sauvuz zavodihe vl 2020 i linneb vaumitud vodele 2028.

Soda- da civiline rahvahidenkeskeine El' Dorado-lendimport (BOG / SKBO, 32,7 mln passažiroid i 741 tuh. jügutonnoid vl 2018) sijadase 15 km päivlaskmha lidnan keskusespäi. Sišpäi tehtas passažirreisid Suviamerikan da Pohjoižamerikan äjihe maihe i Kolumbijadme, mugažo jügureisid kaiked mail'madme.

Irdkosketused

• Lidnan tobmuden portal (bogota.gov.co). (isp.)