Buenos Aires

Buenos Aires (mugažo ispanijan kelel, no virktas [ˈbwenos ˈajɾes]), täuz' oficialine nimi om Avtonomine Buenos Aires-lidn (isp.: Ciudad Autónoma de Buenos Aires), om Argentinan pälidn (vspäi 1810) da kaikiš suremb lidn. Se om Argentinan federacijan subjekt, eriline administrativine rajon agjan oiktusidenke.

Buenos Aires

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Argentin
Eläjiden lugu (2022)	3,120,612 ristitud
Pind	202 km²
Pämez'	Orasio Rodriges Larreta (tal'vku 2015—, Horacio Rodríguez Larreta)
Telefonkod	+54−011
Aigvö	UTC−3

Lidnan kart (2010)

Lidn om valdkundan kommertine da finansine keskuz, järed transporttesol'm da meriport. Sur' Buenos Aires om valdkundan ižandusen keskuz. Kaik 12 mln ristituid da sen enamba elädas lidnaglomeracijas, se om kahesanz' surtte Suviamerikas.

Istorii

Eländpunktan aluz oli pandud ezmäižen kerdan vl 1536, i vl 1541 indejalaižed paloiba lidnad ičeze londan aigan.

Huan de Garai pani lidnan alusen tošti vl 1580, udessünduti sidä. Vspäi 1776 lidn kändihe uden Rio-de-la-Plat-varakunigadusen pälidnaks, edel sidä mülüi Peru-varakunigadushe.

Geografii

Buenos Airesan ezilidnoidenke nägu kaimdajaspäi vl 2011

Lidn sijadase Riačuelo-jogen hural randal, Atlantižen valdmeren La Plat-lahten (Parananjogen estuarijan) päivlaskmaižel randal, 25 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Matkad merohosai om 275 km, Montevideohosai — 220 km päivnouzmha La Plat-lahtedme. Lidnan tobj pala sijadase alangoikahas tahondas («pamp:as»). Ei olele lujid manrehkaidusid (jäl'gmäine oli vl 1888, 5,5-ballaine).

Klimat om subtropine neps. Keza om päivoikaz. Voden keskmäine lämuz om +18,1 C°, tal'vkun-uhokun +23,6..+24,9 Cel'sijan gradusad, kezakun-elokun +11,0..+13,0 C°. Ekstremumad oma −5,4 C° (kezaku, heinku) i +43,3 C° (viluku). Paneb sadegid 1258 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba redukus-sulakus (118..130 mm kus), oleskeleb vähemb niid kezakus-sügüz'kus (62..81 mm kus). Paneb lunt harvoin lujas, jäl'gmäine oli vl 2007. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 63..65 % röunoiš kül'mkus-vilukus, 76..79 % sulakus-heinkus.

Tobmuz

Lidnan kommunad i rajonad vl 2023

Buenos Aires jagase 15 kommunaks (äilugu isp.: comunas), ned alajagasoiš 48 rajonaks (barrios).

Vozil 2007−2015 Makri Maurisio radoi lidnan pämehen.

Eläjad

Vl 1914 lidnan ristitišt oli 1 575 000 eläjad (12nz' sija mail'mas). Vl 2010 rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 2 891 082 ristitud.

Immigrantad Evropaspäi sauvoiba lidnad, vozil 1887−1936 italijalaižed da ispanijalaižed oliba enamba 70% lidnan ristitištos. Nügüdläižiden eläjiden genotipan nelländez om indejine rodul, viž procentad — afrikaniženke augotižlibundanke.

Uskojiden enambuz om katoližen jumalankodikundan polenpidajad.

Transport

Avtobusad (kolektivo), lidnelektrojonused, velosiped da metro (subte) oma kundaližeks transportaks lidnan südäimes, ezilidnelektrojonused ühtenzoittas lidnrajonid ezilidnoidenke. Metro radab lidnas vspäi 1913 (vl 2016 kuz' jonod, 86 stancijad, 53,9 km raudted).

Kaik viž sodalendimportad da kaks' civilišt lendimportad om Buenos Airesas. Rahvahidenkeskeine soda- da civiline Horhe Njuberi-lendimport (AEP / SABE, 12,3 mln passažiroid vl 2019, heiden kesken verhižen maiden 735 tuhad) sijadase kahtes kilometras pohjoižpäivnouzmha lidnan keskusespäi Palermo-rajonas. Sišpäi tehtas reisid Argentinadme i Suviamerikan lähižihe maihe. Rahvahidenkeskeine soda- da civiline lendimport Pistarini-ministran nimed, vai Eseisan lendimport (EZE / SAEZ, 12,7 mln passažiroid vl 2019), radab 35 km suvipäivnouzmha lidnan keskusespäi Eseis-lidnas. Sišpäi tehtas reisid kaiken Amerikan surihe lidnoihe, Evropan pälidnoihe, Dubaihe, Argentinan äjihe lidnoihe.

Irdkosketused

• Buenos Aires-lidnan oficialine sait (buenosaires.gob.ar). (isp.)