Adelaid

Adelaid (angl.: Adelaide [ˈædəleɪd]) om lidn Avstralijan suves. Se om valdkundan videnz' lidn eläjiden lugun mödhe, Suviavstralii-štatan pälidn.

Adelaid
Adelaide

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Avstralii
Eläjiden lugu (2022)	1,418,455 ristitud
Pind	3,259,8 km²
Pämez'	Sendi Veršur (kül'mku 2018—, Sandy Verschoor)
Telefonkod	+61−8
Aigvö	tal'vel (sulaku-sügüz'ku) UTC+9:30, kezal (reduku-keväz'ku) UTC+10:30

Lidnan kart ezilidnoidenke (2023)

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud igähižen kaurna-rahvahan tahondas, vn 1836 28. päiväl tal'vkud kuti žilo joudjaližen immigracijan täht. Om nimitadud britanižen Vil'hel'm IV-kunigahan (ohjasti vll 1830−1836) Adelaida-akan-kunigaznaižen nimen mödhe. Ižandusen ezmäižed vedimed oliba lambhiden kazvatand villaha näht, hobedan, vas'ken i hahktinan samine. Vl 1954 saudihe vedenveimen Murrei (Marri)-jogespäi. Vl 1955 rahvahidenkeskeine lendimport zavodi radod.

Adelaid šingotase kaičendministrusen edheotandoil (VA-laivoiden tehmine, tedoinstitutad), avtosauvomižel (Holden i Mitsubishi), medicinižen i elektronižen ladimišton tehmižel.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Indižen valdmeren Sent-Vinsent-lahten randal, 0..727 m korktusil, 50 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Šingotase planan mödhe ičeze alusenpanendaspäi. Matkad Kanber-pälidnhasai om 960 km päivnouzmha orhal vai 1160 km avtotedme. Lähembaine järed lidn om Mel'burn 650 km suvipäivnouzmha orhal vai 725 km avtotedme.

Klimat om kuivahk Keskmeren kartte. Voden keskmäine lämuz om +17,5 C°, tal'vkun-keväz'kun +21..+23,8 C°, kezakun-elokun +11,7..+12,4 C°. Ekstremumad oma −0,4 C° (kezaku) i +47,7 C° (viluku). Ei olele haloid päiči kezakus, ei oleskele lunt ani. Absolütine minimum oleli −2 C° rahvahidenkeskeižen lendimportan rajonas. Paneb sadegid 536 mm vodes, enamba semendkus-sügüz'kus (59..77 mm kus), vähemba kül'mkus-keväz'kus (20..31 mm kus). Keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 54..61 % röunoiš semendkus-elokus, 36..40 % kül'mkus-keväz'kus. Tal'v om päivoikaz.

Tobmuz

Lidnan administrativine jagand (2005), keskuzpala (City of Adelaide) om ozutadud rusttal mujul

Adelaidan sijaližiden ohjastusiden tahond (angl.: Local government areas vai Metropolitan Adelaide) mülütab 19 nimitadud territorijad, ičeze nevondkund om kaikuččes. Tahond om läz 70 km pitte i 50 km levette.

Edeline lidnan pämez' (lord-mer) om Martin Heiz (Martin Haese, kül'mku 2014 — kül'mku 2018).

Eläjad

Vl 2014 lidnan eläjiden lugu oli 1 304 631 ristitud, štatan enamba seičemed kümnendest. Kaik 1 333 927 eläjad oli lidnas vl 2017.

Augotižlibundan mödhe (vn 2021 rahvahanlugemine, rezul'tat ülitab sada procentad): anglijalaižed — 35,7 %, avstralijalaižed — 29,2 % (angliž-kel'tižen augotižlibundan tobjimalaz), šotlandijalaižed — 7,9 %, irlandijalaižed — 7,5 %, italijalaižed — 7,1 %, saksalaižed — 6,3 %, kitajalaižed — 4,5 %, Indijan augotižlibundan — 3,3 %, grekalaižed — 2,9 %, vjetnamalaižed — 1,7 %, Avstralijan aborigenad — 1,6 %, alamalaižed — 1,6 %, filippinalaižed — 1,4 %, pol'šanmalaižed — 1,3 %, om toižid-ki rahvahid.

Kodikelen mödhe (vn 2016 rahvahanlugemine): anglijan kel' — 75,4 %, italijan kel' — 2,1 %, kitajan kel' — 2,1 %, grekan kel' — 1,7 %, vjetnaman kel' — 1,4 %, kantonan pagin — 0,7 %, toižed keled — 16,6 %.

Znamasine üläopendusen aluzkund om Adelaidan universitet (angl.: University of Adelaide, alusenpanend 1874, 30,4 tuh. üläopenikoid vl 2022). Sen školad oma ühtištadud koumeks fakul'tetaks. Mülütadas Suviavstralijan universitetad sihe, ühtištuz linneb vaumitud vodele 2026.

Transport

Avtobusad, tramvaid, dizel'- da elektroezilidnjonused oma kundaližeks transportaks lidnas. Meriport om olmas lidnas.

Rahvahidenkeskeine civiline Adelaid-lendimport (ADL / YPAD, 8 mln passažiroid 2016/17 finansižel vodel (heinku — kezaku)) sijadase kudes kilometras päivlaskmha lidnan keskusespäi. Tehtas reisid Suvipäivnouzmaižen Azijan i Persijan lahten järedoihe lidnoihe, Valdmerimaiden lähižihe maihe, mugažo Avstralijan äjihe lidnoihe. Toine Parafel'd-lendimport om 18 km pohjoižhe lidnan keskusespäi, kävutadas penen aviacijan täht (212,8 tuhad lendahtandoid i ištutandoid 2010/11 finansižel vodel).

Irdkosketused

• Lidnan oficialine sait (cityofadelaide.com.au). (angl.) (+äikel'ne avtomatine känduz)