Rijek

Rijek (horv.: Rijeka [rijěːka], sloven.: Reka, ital. i mad'j.: Fiume, italine virkand [ˈfjuːme]) om lidn da meriport Horvatijan päivlaskmas. Se om valdkundan koumanz' surtte lidn, Primorsko-Gorskin ümbrikon (županijan) administrativine keskuz.

Rijek
Rijeka

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Horvatii
Eläjiden lugu (2021)	107,964 ristitud
Pind	43,4 km²
Pämez'	Marko Filipovič (kezaku 2021—, Marko Filipović)
Telefonkod	+385-(0)51
Aigvö	tal'vel UTC+1, kezal UTC+2

Lidnan sijaduz valdkundas

Istorii

Edel Rimalašt imperijad kahten žilon aluz oli pandud lidnan territorijal: kel'tine Tarsatik (nüg. Rijekan Trsat-rajon) i merimehiden Liburni.

Nügüdläine eländpunkt mainitase ezmäižen kerdan 13. voz'sadal, sen eläjad vahvištiba lidnan käskusištod vl 1288. Om nimitadud jogen mödhe, sen horvatine variant (Rječina) znamoičeb «jogi», no nece jogi italijaks nimitase Eneo. Lidnan nimi italijan kelel znamoičeb «jogi» mugažo. Päraudtestancijan sauvuz om letud Rijekas vl 1891. Lidn Fiume-nimenke oli joudjudenke (ripmatoman) vll 1919−1924, sid' Italijan palaks vhesai 1943. Universitet om pandud Rijekha vl 1973.

Rijek om laivansauvomižen da turizman keskuz. Valdkundan kaikiš järedamb meriport radab lidnas (12,6 mln tonnoid vl 2017: kivivoi da sen ümbriradmižen produktad, pudotadud jügud). Al'pine Platak-hihtandkurort radab kümnes kilometras lidnaspäi tal'vaigan, erasti sezon jätktase semendkuhusai.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Adriatižen meren randal, 0..499 m ü.m.t. korktusil. Matkad Zagrebhasai om 131 km pohjoižpäivnouzmha.

Klimat om subtropine neps, keza om päivoikaz. Vilu tullei (bora) om järgeline tal'vaigan. Voden keskmäine lämuz om +13,8 C°, kezakun-elokun +20,3..+23,1 C°, tal'vkun-uhokun +5,8..+6,8 C°. Ekstremumad oma −12,8 C° (uhoku) i +40,0 C° (heinku, eloku). Kezaaigan minimum om +7,4 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +21,4 C° (uhoku). Ei voi panda halad semendkus-sügüz'kus. Paneb sadegid 1552 mm vodes, enamba redukus (204 mm) i kül'mkus (182 mm), vähemba heinkus (70 mm). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 56..67 % röunoiš voden aigan. Meriveden keskmäine lämuz vajehtase +10,6 Cel'sijan gradusaspäi uhokus +23..+25 gradushasai kezakus-sügüz'kus.

Eläjad

Vl 2011 lidnan eläjiden lugu oli 128 624 ristitud, ezilidnoidenke — 245 tuhad ristitud. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 165 904 eläjad vl 1991. Kaik 219 325 eläjad oli ezilidnoidenke 1665 nellikkilometrad pindal vl 2021.

Rahvahad (lidnan eläjad vl 2021): horvatijalaižed — 85,3 %, serbalaižed — 5,1 %, bošnäklaižed — 1,6 %, italijalaižed — 1,5 %, toižed rahvahad (heiden kesken slovenijalaižed, mad'jaralaižed) — 6,5 %.

Znamasine üläopendusen aluzkund om Rijekan universitet (horv.: Sveučilište u Rijeci, alusenpanend 1973, 17,4 tuh. üläopenikoid vl 2018). Kaik 11 fakul'tetad i čomamahtoiden akademii mülüdas sihe.

Edeline lidnan pämez' (horv.: gradonačelnik Rijeke) om Voiko Obersnel' (Vojko Obersnel, keväz'ku 2000 — kezaku 2021).

Irdkosketused

• Lidnan tobmuden oficialine sait (rijeka.hr). (horv.) (ital.) (angl.)