Kirun

Kirun (roč.: Kiruna [ˈkǐːrʉna], pohjoižsaam.: Giron [ˈkiron], suom.: Kiiruna [ˈkiːrunɑ]) om Ročinman lidn Norrbotten-agjan pohjoižes. Se om valdkundan kaikiš pohjoižemb lidn i ühtennimine kund.

Kirun
Kiruna

Lidnanznam
Valdkund	Ročinma
Eläjiden lugu (2018)	16,835 ristitud
Pind	9,03 km²
Telefonkod	+46-
Aigvö	tal'vel UTC+1, kezal UTC+2

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud vl 1900 samha raudkivendod. Nimituz libub saamen giron-sanaspäi («vauged lind», «meckana»). Lind i raudan alhimine znam ozutadas lidnanznamal. Kirun om lidnan statusanke vspäi 1948. Vspäi 2007 vedadas radoid sirdmaha lidnad koumeks kilometraks, sikš miše raudan elokaz loudmižsija venub ani nügüdläižen lidnan al.

Kirun šingotase raudkivendon samižel, kosmosan tedoidusil i lumiturizmal.

Geografijan andmused

Lidn sijadase 145 km pohjoižhe polärižes pirdaspäi, 550 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Raudkivendon löudmižsija (magnetit) om nellän kilometrad pitte, 80 m levette, i kaks' kilometrad vai sen enamba süvütte. Kirun ühtenzoitase raudtel Luleonke (kaivuztegimišton kompanijan päfater) i Norvegijan Narvik-portanke vedamha kivendod.

Klimat om subarktine Atlantižen valdmeren valatoitusenke, pud voidas kazda. Keza om päivoikaz, tal'vaig om pimed. Voden keskmäine lämuz (vll 2002−2021) om −0,1 C°, kezakun-elokun +10,3..+13,8 C°, tal'vkun-uhokun −9,3..−12,4 C°. Ekstremumad (vspäi 1901) oma −42,3 C° (uhoku) i +31,6 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −5,0 C° (kezaku, eloku), tal'vaigan maksimum om +8,7 C° (tal'vku, uhoku). Voib panda lunt voden miččen taht aigan, heinkun minimum om −1,8 C°. Paneb sadegid 494 mm vodes, enamba kezaaigan (93 mm heinkus), vähemba kül'mkus-sulakus (15..31 mm kus). Polärine päiv oleskeleb 50 päivest (28. semendkud — 16. heinkud), vauktad öd oleldas semendkun zavodindaspäi elokun augotišhesai. Polärižen ön hätkeližuz om 22 päivest (11. tal'vkud — 1. vilukud).

Eläjad da transport

Vl 2010 lidnan eläjiden lugu oli 18 148 ristitud, kundan nell' videndest. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 25 tuhad eläjid vl 1980, sidä kesken läz 900 saamalaižid.

Kirunan lendimport (roč.: Kiruna flygplats, KRN / ESNQ, 277 tuh. passažiroid vl 2018) radab kümnes kilometras lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid Štokhol'mha (tobjimalaz), Luleoho i Štuttgartha (Saksanma), om sezonreisid Suren Britanijan lidnoihe.

Irdkosketused

• Lidnan da kommunan oficialine sait (kiruna.se). (roč.)