Skandii

Skandii (Sc — scandium latinan kelel) om 21nz' himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om koumandes gruppas (vanhtunuden klassifikacijan mödhe — koumanden gruppan laptalagruppas, IIIB), tabluden nelländes periodas.

Skandijan palad ühten kubsantimetran kohtha

21	0 0 0 2 9 8 2
Sc 44,95591
Skandii

Ühthine ümbrikirjutand

Skandii om harv londuses lujas, pala Man kores — kümne grammad tonnas. Vl 1879 ročine Lars Nil'son-himik sai skandijad ezmäižen kerdan i nimiti Skandinavii-pol'saren mödhe.

Puhtaz skandii ei ühtne biologižihe čepiižihe i ei ole toksine, no sen ühtnendad voidas olda morijoikš.

Fizižed ičendad

Skandii om kebn hobedakaz harv mametall pakuiženke ližamujunke. Element oleskeleb kahtes kristalližes modifikacijas: α-Sc magnijanvuiččenke geksagonaliženke seglusenke, da β-Sc kubiženke mülücentriženke seglusenke, α↔β-toižetamine oleskeleb 1336 C° lämudel.

Atommass — 44,95591. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 2,99 g/sm³. Suladandlämuz — 1814 K (1541 C°). Kehundlämuz — 3109 K (2836 C°).

Londuseline skandii kogoneb üks'jäižes stabiližes ⁴⁵Sc-izotopaspäi. Tetas 25 ratud radioaktivišt izotopad 37..44, 46..60 atommassanke, i 13 izomärad. Niiden kesken kaikiš hätkembad oma ⁴⁶Sc-izotop 83,8 päivest pol'čihodamižen pordonke, ⁴⁷Sc (T_½=3,35 päivest) i ⁴⁸Sc (T_½=43,68 časud). Radioaktivižed izotopad hajetas β-čihodamižen kal't, kändasoiš kal'cijaks vai titanaks.

Himižed ičendad

Metallan himižed ičendad oma alüminijan pojavad. Muigotandmärad oma 0 i +3, harvoin +1 i +2.

Skandii kattase hapandusen kerthel il'mas. Reagiruib hloranke, bromanke i jodanke honuzližel lämudel. Ku lämbitada rusttan kalindan olendhasai, ka om reakcijoid nenidenke elementoidenke: ftor, hapanik, azot, hil'nik, fosfor. Reagiruib lujidenke vähäkoncentriruidud muiktusidenke, passiviruiše koncentriruidud muiktusil-muigotajil i ftorvezinikal. Om reakcijoid mugliden koncentriruidud segoitesidenke.

Kävutand

Sadas metallan hapandust severt-se tonnoid vodes mail'mas. Ottas kävutamižhe kovitamha alüminijan, titanan i raudan ühthesuladusid. Pästtas üläveimid i lazerid skandijanke. ⁴⁷Sc-izotop andab pozitronid paremba äjid toižid.

Skandii om tarbhaine kivihilen ümbriradmižes nozolaks poltuseks. Vll 2015−2019 metalližen skandijan keskmäine arv oli US$107..134 grammas, Sc₂O₃-hapandusen US$4..5 grammas.

Irdkosketused

• Skandii webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz skandijas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (ven.)