Must reig

Must reig om agj avarudes-aigas lujas surenke gravitaciženke kendanke. Kendan vedand om mugoi luja, miše eskai likujad objektad vauktusen pigutte da vauktusen kvantad ei voigoi lähtta neciš agjaspäi. Kosmižen objektan evolücijan toižed ted oma poukahtuz i vitk hajenend avarudes sädegoičendoiden tagut.

Üläjüžmak must reig M87-galaktikan keskuses, 54 mln vauktuzvozid Maspäi. Se om mustan reigun kuvahaižen ezmäine fotokuva (sulaku 2017), om tehtud radiodiapazonas, polärizuidud vauktuses.

Reigun röun nimitase aigtegoiden gorizontaks. Ku otta järgelišt statjad — simmetrine sferižikš must reig, ka se om sfer Švarcšil'dan raduisanke. Se radius rippub objektan massaspäi, oz., Maidte-galaktikan keskusen mustan reigun radius om 16 mln km, Päiväižen gravitacine radius om 2,9 km, Man 8 mm. Lugetas sidä radiusad mustan reigun harakterižeks surudeks.

Mustad reigud voidas ühtištuda, sen aigan gravitacižed lainhed sädasoiš.

Sündund

Tetas nell' scenarijad mustan reigun sündundan täht:

Kaks' oma realistižed:

• jüžmakon tähthan gravitacine kollaps (ahtištand);
• galaktikan keskuzpalan vai protogalaktižen gazan kollaps.

Kaks' tošt oma gipotetižed:

• mustoiden reiguiden formiruind ani Suren Poukahtusen jäl'ghe (eziauguižed mustad reigud);
• sündund korktoiden energijoiden südäitukreakcijoiš.

Homaičendad

Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe.