Metr

Metr (amuižgrek.: μέτρον-sanaspäi metron «mär», «märičii») om pidusen keskustan märičendühtnik. Om rahvahidenkeskeižen SI-sisteman päižes seičemes märičendühtnikaspäi. Rahvahidenkeskeine znamoičend om m.

Pandud Parižan irdoil vll 1795−1796 metran üks' publižiš etalonišpäi

Vahvištadud vl 1983 märhapanendan mödhe, metr om keskustan piduz, kudambad vauktuz läbitab vakuumas aigan 1 / 299 792 458 sekundad pordos. Se om kudenz' metran märhapanend, om kirjutadud tarkoiktemb vl 2018 korreliruimha sekundan märhapanendanke.

Istorii

Ühthižen märičendühtnikan levigandusen tarbhaižuz libui Evropas mugoman suren valdkundan sündundan tagut kut Napoleonan imperii. Tariž oli maksta nalogoid ühthižen märan alusel, ende joga feodal pani ičeze märičendühtnikoid. Pättihe säta pidusen ühthišt märičendmahtust kanghiden paloiden täht, i tehtihe märičendühtnikan Man meridianan kal't, muga-žo märhapanihe merimijlad edel sidä.

Ende märhapanihe metrad Parižan meridianan kal't (1795, nelländesen 1 / 10 000 000, massan kilogramm-ühtnik oli sidodud metrha kut veden 1 dm³ mülün mass), etalonal platinaspäi (Metre des Archives, 1799), profilal platinaspäi da iridijaspäi (1889), sil-žo, no rippujal rolikoil (vspäi 1927), kripton-86-izotopan spektran ruskedpakuižen jonon lainhen 1 650 763,73 pidust (1960).

Ühtnikad metran alusel

Sätas ližaühtnikoid metran alusel SI-sisteman standartižiden prefiksoiden abul.

Äikerdoittud metran i sen doliden kävutandan ozutesed

Suruz	Märičendühtnik	Znam	Ozutez		Suruz	Märičendühtnik	Znam	Ozutez
101	dekametr	dam	ei ole rekomendacijad kävutandale		10−1	decimetr	dm	—
102	gektometr	gm / hm	ei ole rekomendacijad kävutandale		10−2	santimetr	sm / cm	—
103	kilometr	km	Tverin irdan piduz Moskvas om 1,6 km		10−3	millimetr	mm	peniden gavediden suruz om läz 1 mm
106	megametr	Mm	keskust Parižaspäi Madridhasai om 1 Mm		10−6	mikrometr	µm	bakterijoiden järgeline suruz om ~1 mkm
109	gigametr	Gm	Päiväižen diametr om 1,4 Gm		10−9	nanometr	nm	kaikiš henombad virusad oma ~20 nm surtte
1012	terametr	Tm	Saturnan orbitan radius om 1,5 Tm		10−12	pikometr	pm	gelijan atoman radius om 32 pm
1015	petametr	Pm	vauktuzvoz' om 9,46 Pm pitte		10−15	femtometr	fm	protonan diametr om 1,75 fm
1018	eksametr	Em	keskust Al'debaranhasai om 0,6 Em		10−18	attometr	am	venon vastamižpainegen harakterine radius om 2 am
1021	zettametr	Zm	Maidten diametr om ~1 Zm		10−21	zeptometr	zm	c-kvarkan diametr om 100 zm
1024	iottametr	Im / Ym	Galaktikoiden Sijaližen üläkogodusen radius — ~1 Im		10−24	joktometr	jm / ym	neitrinon suruz om 1 jm
1027	ronnametr	Rm	Kaikusen kaceltud palan diametr — ~0,886 Rm		10−27	rontometr	rm	Oh-My-God-henegen diametr om 47 rm
1030	kvettametr	Kvm / Qm	—		10−30	kvektometr	kvm / qm	Plankan piduz — 1,61×10−5 kvm