Šajennad
Šajennad (ičeze nimituz om Tsetsehestahese) om Pohjoižamerikan indejalaine heim. Eläb AÜV:oiden Montan- i Oklahom-štatoiš päpaloin. Hö pagištas šajenan kelel, ühtel algonkinižiš kelišpäi.
Vajoming-štatan Šajenn-pälidn (angl.: Cheyenne) om nimitadud sen heimon mödhe. Kolorado-štatas «Šajenn»-nimituz om mägel.
Kaik läz 11 500 heimon ezitajad elädas nügüd'aigan.
Nimitused vajehta
«Šajennad»-sana tuli siun kelespäi, sen šahíyela-sana znamoičeb «pagižii rusttal kelel rahvaz» vai «pagižii verhal kelel rahvaz». Ičeze nimituz om Tsétsêhéstâhese, sen znamoičend om «meiden karččed», no se ei ole tarkoiged: nimitusel toine znamoičend voib olda.
Kel' vajehta
Šajenan kel' mülüb algonkinižihe kelihe. Kirjkel' om latinan kirjamišton pohjal.
Nügüd'aigan sil om üks'jäine pagin vaiše, no oli kaks' paginad aigemba. Kävutadas kel't šajenniden rezervacijas Montanas, erased pagižijad elädas Oklahomas. Kaik om läz 1720 pagižijad; heimon ezitajiden enambuz pagižeb anglijan kelel vaiše.
Jagaduz vajehta
Nügüd'aigan heim jagase kahteks gruppaks: pohjoižed šajennad — Notameohmesehese, i suvižed šajennad — Heevahetane.
Elo vajehta
Šajennad mülüdas suriden tazangištoiden indejalažiden kul'turan veroližhe sarakho. Heiden kaikiš tarbhaižemb radmine om bizoniden mectuz, kävutadas heboid sen täht. Indejalaižiden toižed azjad oma kalanpüdand, maižanduz, risan keraduz.
Heimon veroline pert' kucuse tipi:kš; šajennile pidi likutada pertid paksus, konz hö mäniba toižele tahole. Heiden küläd linniba surikš lujas, konz kogonaine heim tuli sinnä. Pertid seižutasoiš tulleid vaste, sikš miše tazangištoil, kudambil šajennad elädas, kova tullei puhub päivlaskmalpäi paksus.
Aigemba heimoil oli äi gruppid. Edel evropalaižiden tulendad šajennad toraziba toižid heimoid vaste; konz evropalaižed tuliba, šajennad augotiba torata heid vaste. Vihankandajad lugiba heid rohktikš da kovikš lujas.