Čadan

Čadan
Чадан (ven.)
Чадаана (tuv.)
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2021)	9,519 ristitud
Pämez'	Čoigan Monguš; (tal'vku 2016—)
Telefonkod	+7−39 434-xx-xxx
Avtokod	17
Aigvö	UTC+7 (MSK+4)

Čadan (ven.: Чадан, tuv.: Чадаана — «barbikoikaz penzhišt» vepsäks) om Venäman lidn da lidnankund (sumon) Tuvan Tazovaldkundan päivlaskmas. Se om Dzun-Hemčikan kožuunan administrativine keskuz.

Istorii vajehta

Eländpunktan aluz om pandud kuti buddizman Aldii-Huree-jumalankodi (ven.: Алдыы-Хурээ). Vozil 1923−1929 jumalankodin seinidentagaine žilo oli tetab kuti Artaadit, sid' om olmas nügüdläiženke nimenke. Vl 1930 jumalankodi oli muretud. Čadan-žilo sai lidnan statusad vl 1945. Vspäi 2003 Aldii-Huree-pühäpert' om udessündutadud.

Lidnan i kaiken kožuunan klimat om Edahaižen Pohjoižen klimatha tazostadud. Voden keskmäine lämuz om −1,7 C° vilun tal'ven tagut (−22..−27 C° keskmäras tal'vkus-uhokus). Paneb sadegid 300 mm vodes, enamba kaiked heinkus (62 mm), vähemba uhokus (7 mm).

Čadan šingotase sömtegimišton edheotandoil, mugažo sadas kivihil't kar'jeran mahtusel läz lidnad.

Geografijan andmused vajehta

Lidn sijadase ühtennimižen jogen randal (mülüb Jenisein basseinha), 800..825 m korktusil. Matkad Kizilhasai om 200 km päivnouzmha orhal vai 220 km avtotedme. Lähembaine lidn om Ak-Dovurak 70 km päivlaskmha orhal vai 82 km avtol.

Kirsarai-žilo (178 rist. vl 2017) mülüb lidnankundha (sumonha). Lidnankundan pind — 101,29 km².

Eläjad vajehta

Vn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 9 035 ristitud, kožuunan nell' ühesandest. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 10 775 eläjad vl 1989. Vl 2017 kaik 8 991 ristitud elihe lidnas i 9 169 ristitud kaikes lidnankundas.

Tuvan tehnologine tehnikum^[1] baziruiše lidnas i om sen professionaližen opendusen aluzkundaks.

Galerei vajehta

Muštnik Tuvan valdkundan Monguš Bujan-Badirgi-alusenpanijale, vn 2018 nägu (eli vll 1892−1932)
Ustuu-Huree-jumalankodi (buddizm) seičemes kilometras lidnaspäi, vn 2016 nägu (tuv.: Үстүү-Хүрээ «üläjumalankodi», om udessündutadud vll 2008−2012)
Čadanan hil'kar'jer lidnanno (2009. voz' vai sen aigemba)
Šoigu-kanzan memorialine muzei (2018, om avaitud vl 2015)