Organizm

Organizm vai elimišt (latin.: organismus) om individualine elonform, eläb hibj erigoičijoidenke elotomas materijaspäi ičendoidenke, niiden kesken metabolizm, südäisauvondan pid'oitelend, vasthaotmine, ontogenez, äikerdoičend, jäl'gnend. Kaik organizmad kogotas stajišpäi.

Kogonaižen äistajaižen organizman formiruind om koverikaz process lujas, se läbitab strukturiden (stajad, kudehed, elimed) i funkcijoiden differenciruindad da integracijad ontogenezas dai filogenezas-ki. Äjad organizmad organizuidas erikonsüdäimižikš ühthižkundoikš (oz., ristituiden kanz vai radsebr).

Etimologii

Aristotel' löuzi, miše mitte taht eläb olii harakterizuiše sel'ktal i koval organizacijal, elotoman erineden, i toi terminad tedoho. Se libub möhälatinan kelen organizo-sanaspäi «kändan kaposad nägud», kudamb tuli amuižgrek.: ὄργανον organon-sanaspäi «azeg».

Klassifikacii

Voib kacta organizmad erigoittud eričuks, elementaks. Se mülüb biologižhe erikho vai populäcijha, om elon populäcijan vai erikon tazopindan strukturižeks ühtnikaks. Mugomas ühthižes el'genduses, kut biologižen gruppan «tipine erič» sen päičendoidenke, organizm tedoidase biologijas, sen tedoidusen päazjoišpäi. Järgetas kaikid organizmid erazvuiččidme gruppidme da kategorijoidme kebnendamha kaclendad, kaik ned sätas biologišt klassifikacijad.

Kaikiš ühthižembas statjas jagadas organizmid südäitukunke i südäitukutomikš (bakterijad i arhejad), mezokariotad oma grupp niiden keskes. Organizman stajiden lugun mödhe oma üks'stajaižed i äistajaižed, niiden keskes erinii sija om üks'stajaižiden kolonijoil.

Organizmad bioklassifikacijan irdpolel oma mikrobad, kolonialižed organizmad, transgenižed organizmad. Virusad ei voigoi äikerdoitas eläbiden stajiden irdpolel, ka oma-k ned eläbikš organizmikš vai ei, se küzund jäb diskussijas.

Jagadas organizmid kosketusiden toižendan mödhe: simbioz, trofine (lihansöjad), neitraline, antibioz (amensalizm i konkurencii).

Homaičendad

Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe.