Surm

Surm vai kolend, erasti pölištuz mugažo, om organizman elonradmižen biologižiden i fiziologižiden processiden täuz' lopind, seižutez.

Surman mel'kuva, kasardab holeral läžujid. 20. voz'sadan augotisen aiglehtesen kor'.

Medicinan tanatologii-tedo om ottud surman tedoidusihe. Terminaližed olendad tuldas edel surmad kaiken, ned oma preagonaline olend, agonii i klinine surm. Kaikiden niiden olendoiden hätkeližuz voib olda severziš-se minutoišpäi časuihesai i päivesihesai eskai. Mahapanendan vero vai kremacii jäl'gestadas surmad. Filosofijan elo-tärtuz om vastal'ne surman rindataden.

Londuses läz kaik eläbad olijad pölištudas lopmätoman borcuindan jämha elegiš rezul'tataks. Se borcuind mäneb erikoiden keskes i erikon südäimes, mülütab ümbrišton arvoimižiden vajehtust. Kaik prokariotad i üks'stajižed eukariotad, kolonialižed organizmad (tartučud i gidrad) pölištudas, sikš miše ned oma surmatomad biologižikš i ei voigoi vanhtuda. Äistajižiden organizmiden keskes kolmatomad oma Turritopsis nutricula-meduz, erased merineglikad. Planetan eläbiden olijoiden vaiše pen' procent alištub vanhtusele i voib kolda sišpäi, kaikiden heiden organizm om saudud koverikahašti. Ristitun hibj mülüb niihe organizmihe, se om surmanalaine.

Surmha sidodud vepsän tärtused

• Olda surman käziš — lähine surm.
• Surm om hambhiš — surm om läz.

Surmha sidodud vepsän muštatišed

Erased muštatišed oma ottud «Mi meles, se i keles»-kogodusespäi.

• Ala varaida kolnut, a varaida eläbad.
• Ed sinä surmad, a surm sindai varjoičeb.
• Eläbas kolijan teged.
• Eläd — ka elä, ed — ka kole.
• Ken ridata eläb, se abidota koleb.
• Kolijas eläbad ed tege.
• Kolem, ka sigä magadam.
• Kolendha varoin ed elä.
• Kolijad tagaze ed lenda.
• Kolijal velgad ed ota.
• Kuna olen sündnu — tedan, a kuna tegese kolda — en voi teta.
• Kuni surm ei tule, ka ed kole ka.
• Mez' völ ei kolend, a kutjad jo södas.
• Sinun surmal niken ei kole.
• Surm ei küzu vozid.
• Surm om lähemba paidad.
• Surm vigan löudab.
• Surmaspäi ed pagene.
• Tedaižin, miše haudas om hüvä, ka koližin.
• Tuleb aig — mänem sinna kaik.
• Väges ed kole.

Kacu mugažo

• Kolendmär
• Surman kel'dand
• Surmičend