Atlantine valdmeri: Erod versijoiden keskes
Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
pEi ole vajehtusen ühthevedoid |
+ |
||
Rivi 1:
{{1000}}
[[Fail:Atlantic Ocean.png|thumb|right|250px|Atlantine valdmeri Man kartal.]]
[[Fail:Atlantic bathymetry.jpg|thumb|right|300px|Pohjan reljefan kart.]]
'''Atlantine valdmeri''' om kahtenz' surtte da süvütte [[Ma]]n [[valdmeri]], se kattab planetan vedenpindan läz 25%.
== Ühthižed andmused ==
Valdmeren pind — 91,66 mln km².
Randpird — 111 866 km<ref name="ciazh"/>
Mülü — 329,66 mln km³.
Keskmäine süvüz — 3646 m. Necen valdmeren kaikiš süvemb čokkoim om Miluoki alang, se sijadase [[Puerto Riko (kurn)|Puerto Riko-kurnus]] (8605<ref name="ciazh">[https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/zh.html Atlantine valdmeri. — Mail'man faktoiden kirj (cia.gov).] {{ref-en}}</ref> m).
Atlantižen valdmeren meriden, lahtiden da sal'miden ühthine pind om 14,69 mln km² (16% valdmeren kaikes pindaspäi), mülü — 29,47 mln km³ (8,9%). [[Keskatlantine mägisel'g]] jagab valdmert läz ühtheverzin, päivnouzmaižhe i päivlaskmaižhe palaha.
== Mered da sared ==
Nened mered da pälahted levinedas pidust' valdmeren randištod (častomaraižen mödhe): [[Norvegine meri]], [[Baltijan meri]] ([[Botnine laht]], [[Suomen laht]], [[Rigan laht]]), [[Pohjoine meri]], [[Irlandijan meri]], [[Biskaine laht]], [[Keskmeri]], [[Mustmeri]], [[Azovmeri]], [[Gvinejan laht]], [[Riser-Larsenan meri]], [[Lazarevan meri]], [[Ueddellan meri]], [[Skošan meri]] (nell' jäl'gelišt mert erašti mülütadas [[Suvivaldmeri|Suvivaldmerhe]]<ref>Атлас океанов. Термины, понятия, справочные таблицы. — М.: ГУНК МО СССР, 1980. — Lpp. 84—119. {{ref-ru}}</ref>), [[Kariban meri]], [[Meksikan laht]], [[Sargassomeri]], [[Men (laht)|Men-laht]], [[Ph. Lavrentijan laht]], [[Labrador (meri)|Labrador-meri]], [[Irmingeran meri]].
Erased [[sar'|sared]] — ozutesikš, [[Britanižed sared]], [[Njufaundlend]] — oma amuižiden kontinentiden paloikš, toižed oma vulkaniženke augotižlibundanke — mugoižed oma [[Sured Antiližed sared|Sured]] i [[Pened Antiližed sared|Pened Antilad]], [[Islandii (sar')|Islandii]]. [[Sur' Britanii (sar')|Sur' Britanii]] om Atlantižen valdmeren kaikiš suremb sar', sen pind — 230 tuh. km². Toižed järedad sared da sarištod: [[Lämoima (sarišt)|Lämoima]], [[Kanarižed sared]], [[Maražo]], [[Folklendad]], [[Sardinii]], [[Sicilii]], [[Bagaman sared]], [[Kipr]], [[Krit]], [[Suvigeorgii]], [[Vihandan Nemen sared]], [[Fareran sared]].
== Ižanduz ==
Mail'man merikalanpüdandan sal'hen kaks' videndest tuleb Atlantižen valdmeren vezišpäi. Tarbhaižed kommunikacijad [[Evrop]]an, [[Afrik]]an i [[Amerik]]an keskes tegesoiš Atlantižes valdmeres päliči. Järedad portad (častomaraižen mödhe): [[Piter]], [[Gamburg]], [[Rotterdam]], [[Kasablank]], [[Keiptaun]], [[Buenos Aires]], [[Rio-de-Žaneiro]], [[Uz' Orlean]], [[Nju Jork]].
[[Suecan kanal]] ühtenzoitab valdmert [[Indine valdmeri|Indiženke valdmerenke]], [[Panaman]] kanal — [[Tün' valdmeri|Tünenke valdmerenke]] tropižil levedusil.
[[Kivivoi]] da [[londuseline gaz]] oma Atlantižen valdmeren kaikiš znamasižembad kaivatused. Niiden löudmižsijad oma Pohjoižen meren, Gvinejan lahten, Kariban meren i Meksikan lahten [[šel'f]]as. Toižed tarbhaižed kaivatused — [[almaz]]ad (Suviafrik), [[raud|raudkivend]] (Njufaundlend), [[rik]] (Meksikan laht), [[jartal']] (Baltijan meri), [[mouckivi]], [[lete]]. Erased löudmižsijad oma mererandištol, sadas nenid substancijoid da mineraloid: [[titan (himine element)|titanit]], [[cirkonii]], [[tin]], [[fosfor|fosforitad]], [[monacit]], [[barit]].
== Homaičendad ==
<references />
{{Commons|Atlantic Ocean}}
{{stub}}
| |||