Sur' Britanii: Erod versijoiden keskes

Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
Koiravva (pagin | tehtud radod)
pEi ole vajehtusen ühthevedoid
Koiravva (pagin | tehtud radod)
+
Rivi 25:
 
== Istorii ==
Vl 1707 semendkun 1. päiväl Akt Anglijan da Šotlandijan ühtištuses oliom allekirjutadud.
 
Vl 1801 vilukun 1. päiväl Akt Suren Britanijan da Irlandijan ühtištuses oliom allekirjutadud.
 
Ei ole Konstitucijad valdkundas ühtenzoittud dokumentaks tähäsai. Statutad, käskuzkundaližed precedentad, rahvahidenkeskeižed kožundkirjutesed da konstitucižed verod oma sen sijas.
 
== Geografii da klimat ==
[[Fail:Satellite image of Great Britain and Northern Ireland in April 2002.jpg|thumb|left|200px|Suren Britanijan fotokuva kaimdajaspäi (2002).]]
Valdukundan sijaduz om [[Britanižed sared|Britanižil saril]] ([[Sur' Britanii (sar')|Sur' Britanii]]-sarel, [[Irlandii (sar')|Irlandii]]-saren pohjoižpäivnouzmpol'žel palal, [[Normandižed sared|Normandižil saril]]), [[Atlantine valdmeri|Atlantižen valdmeren]] randal. Pind om 243 610 km²<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uk.html Suren Britanijan pind. — The World Factbook of CIA. — Cia.gov.] {{ref-en}}</ref>. Ümbärdajad mered: [[Irlandijan meri|Irlandijan]], [[Kel'tine meri|Kel'tine]], [[Gebridmeri|Gebrid-]] da [[Pohjoižmeri|Pohjoiž-]]. Randanpird om läz 31 368 km<ref>[http://www.cartography.org.uk/default.asp?contentID=749 How long is the UK coastline?] {{ref-en}}</ref>. Kaikiš korktemb čokkoim om [[Ben Nevis]]-mägi (1343 m) [[Šotlandii|Šotlandijas]]. Kaikiš alahaižemb čokkoim om Fenland (-4 m).
 
Pohjoižel da päivlaskmal om mäged ([[Pohjoine Šotlandijan mägišt]], [[Penninad]] da [[Kembrižed mäged]]). Suvel da suvenpäivnouzmal oma kukhikahad tazangištod. KlimatKaikiš korktemb čokkoim om valdmerine,[[Ben nepsNevis]]-mägi (1343 m) [[Šotlandii|Šotlandijas]]. UhokunKaikiš keskmäinealahaižemb lämuz'čokkoim +3...+7°Com daFenland heinkun(-4 +11m)...+17°C.

Päjoged oma [[Temz]] (334 km), [[Severn]] (310 km), [[Trent]] (298 km), [[Mersi]] (109 km) da [[Klajd]] (170 km). Kaikiš jaredamb jarv' om [[Loh Nej]] (396 km²) [[Pohjoine Irlandii|Pohjoižen Irlandijan]] territorijal.
 
Klimat om valdmerine, neps. Uhokun keskmäine lämuz' +3...+7°C da heinkun +11...+17°C.
 
Londuseližed varad oma [[kivihil']], [[kivivoi]], [[londuseline gaz]], metallad ([[raud]], [[tin]], [[hahktin]], [[kuld]], [[hobed]]), [[mouckivi]], [[sauvondgips]], [[kaolin]], [[keitandsol]], [[kala]], [[reskvezi]].
 
== Tobmuz ==
Rivi 39 ⟶ 47:
Istorikad lugedas Surt Britanijad nügüd'aigaižen parlamentaižen [[demokratii|demokratijan]] kodimaks. Sur' Britanii om unitarine valdkund administrativižikš. Valdkundan ohjandusen form om konstitucine [[parlamentine monarhii]]. Sen pämez' om [[Elizavet Toine]]-kunigaznaine.
 
Monarh om koumiden tobmuden sarakoidenkoumen sarakon pämeheks. Hän voib pästta radmaspäi suim, panda ministroidministrid radnikusele, tedotada sodad verast valdkundad vaste ülembaižeks armijan käskmeheks. Ei ole ühtenzoittud konstitucijad valdkundas nügüd'aighasai.

Parlament om kaks'kodine. Valičendad oleskeleba paksumb, mi kerdan videks vodeks. Lordoiden kodi ([[anglijan kel'|angl.]] ''House of Lords'') om üläkodi, sen ühtnijoiden lugumärad eile röunatusid, nügüd' mülüb 763 ühtnijoid (heid valitadas alakodin partijoišpäi tobjimalaz, vai pandas radnikusele elon hätkte). Alakodi, Kundoiden kodi (angl. ''House of Commons''), mülüb 650 ristitud (niid rahvaz valitabvaličeb). Päministr om üks' parlamentan ühtnijoišpäi, iče paneb ministrid radsijaha (monarh vaiše hüvästab hänen valičend), händast alakodin ühtnijad valitas järgeližen äniden enambusen mödhe.
 
Järgenduseližed valičendad parlamentan alakodihe oliba vl 2015 semendkun 7. päiväl. Konservativine partii [[Kemeron Devid]]anke lideraks sai äniden enambust (331 än't 650:späi). [[Kemeron Devid|Devid Kemeron]] radab päministran kahtenden strokun (vspäi 2010).
 
== Administrativiž-territorialine jagand ==
Rivi 50 ⟶ 62:
* '''[[Pohjoine Irlandii]]''' (6 grafkundad (angl. ''County'') vai 26 rajonad, [[anglijan kel'|angl.]], ''District''), adm. keskuz om [[Belfast]]
 
Jäl'gmäižed koume palad oma znamasištznamasižen avtonomijanke Anglijaspäi.
 
Sen ližaks, Sur' Britanii valdoičeb 14 merentagaižilmerentagaižel territorijoilterritorijal da 3 kunigahan mailmal. Ned eileei ole Suren Britanijan palad juridižikš.
 
== Eläjad ==
Rivi 111 ⟶ 123:
 
=== Suren Britanijan rahvahad ===
Jur'eläjad - 92 % (2001)<ref>[http://www.statistics.gov.uk/CCI/nugget.asp?ID=764&Pos=4&ColRank=1&Rank=176 Vn. 2001 rahvahanlugemižen andmused: etnižuz. — Statistics.gov.uk.]</ref>:
* [[anglijalaižed]] — 83,6 %,
* [[šotlandijalaižed]] — 8,5 %,
Rivi 118 ⟶ 130:
 
=== Lidnad (Sitid) ===
Kaik om 69 lidnad (sitid). Suren Britanijan surembaižedkaikiš surembad lidnad (enamba 450 tuh. ristitudristituid vl 2011<ref>[http://www.ons.gov.uk/ons/rel/census/2011-census/key-statistics-for-local-authorities-in-england-and-wales/rft-table-ks101ew.xls 2011 Census: KS101EW Usual resident population, local authorities in England and Wales. — Office for National Statistics (ons.gov.uk).]</ref>, surembaspäi penembha): [[London]], [[Börmingem]], [[Lids]], [[Glazgo]], [[Šeffild]], [[Bredford]], [[Mančester]], [[Edinburg]], [[Liverpul']].
 
== Rahvahanižanduz ==