Litvanma: Erod versijoiden keskes
Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
pEi ole vajehtusen ühthevedoid |
Ei ole vajehtusen ühthevedoid |
||
Rivi 1:
{{Valdkund
|
| Valdkundznam = Coat of Arms of Lithuania.svg
| Flag = Flag of Lithuania.svg
| Valdkundznam text = Litvanman valdkundznam
| Flag text = Litvanman flag
| Pälidn = Vil'nüs
| Eläjiden lugu = 2.944.459<ref>[http://osp.stat.gov.lt/en/statistiniu-rodikliu-analize?hash=fe50728e-c157-4ac1-a8ad-7e2af74affde&portletFormName=visualization Ristitišt kun augotišel. — Osp.stat.gov.lt.] {{ref-en}}</ref>
| Voz' = 2014
| Pind = 65.300
| Kart = EU-Lithuania.svg
| Kel' = [[litvan kel'|litvan]]
| Valdkundan pämez' = [[Gribauskaite Dalä|Dalä Gribauskaite]]
| Päministr = [[Butkävičus Al'girdas|Al'girdas Butkävičus]]
| Religii = [[hristanuskond]]
| Valüt = [[litvan lit]] (LTL)
| Internet-domen = [[.lt]]<ref>Mugažo [[.eu]] kuti [[EÜ]]:n ühtnii.</ref>
| Telefonkod = +370
| Aigvö = tal'vel [[UTC]]+2<br />kezal [[UTC]]+3
}}
'''Litvanma''' (''Litvanman Tazovaldkund'', [[litvan kel'|litv.]]: ''Lietuvos Respublika'') om valdkund [[Päivnouzmpol'ne Evrop|Päivnouzmpol'žes Evropas]], [[Baltijan meri|Baltijan meren]] randal. [[EÜ]]:n da [[PAKO]]:n ühtnii vspäi 2004. Pälidn — [[Vil'nüs]].
Litvanman oma mavaldkundröunad [[Latvii|Latvijanke]], [[Vaugedvenäma]]nke, [[Pol'šanma]]nke da [[Venäma]]nke ([[Kaliningradan agj]]).
== Istorii ==
Ezmäine johtutez keskaigaižes Litvanmas oli vl. 1009. XIII voz'sadalesai germanižed ricer'kundad (ordenad) ladiba anastada Litvanmad i toda sinnä hristanuskondad, no satusita. Litvanma tegihe hristianižeks vaiše XIV voz'sadan lopuks. Sil aigal se oli joüks' surembaižiš valdkundoišpäi päivlaskmaižes Evropas. Vl 1569 Litvanma ühtištui Pol'šanmanke Pol'šanlitvanmaha (ninga nimitadud [[Lüblinan Unii]]). Vl 1795 kaik Litvanma tegihe [[Venälaine Imperii|Venälaižen Imperijan]] palaks. 18.02.1918 Litvanman nevonkund (kaikiden litvalaižiden ezitai organ) om tedotanu Litvanman ripmatomut. Sil aigal kaik Litvanma oli völ okkupiruidud germanižil sodavägil (oli [[Ezmäine mail'mansoda]]). Jäl'ges germanižiden sodavägiden lähtendad pol'šalaižed nacionalistad tegiba Vil'nüsha kumaiduz, kudamban ezinenas oli jeneral Želigovski. Litvanman ohjastuz pageni [[Kaunas]]ha. Kaunas oli Litvanman [[pälidn]]an vodelesai 1940.
Vl 1940 Litvanman okkupirui [[Nevondkundaline Ühtištuz]]; nece oli Molotovan-Ribbantropan paktan oiged
Ripmatomuz tedotihe udes 11.03.1991. Litvanma tegihe [[EÜ]]:n da [[PAKO]]:n ühtnijaks vl 2004.
== Politine sistem ==
Litvanma om [[parlamentine tazovaldkund]]. Litvanman prezident om valdkundanpämez', händast
Litvanman parlamentas (seimas) om 141 deputatad. Deputatoid valitas nellän voden strokuks.
== Administrativiž-territorialine jagand ==
[[Fail:Lithuania, administrative divisions (districts+municipalities) - Nmbrs - colored.svg|thumb|right|250px|Litvanman agjoiden kart.]]
Litvanma jagadas kümnehe agjaha ([[litvan kel'|litvank.]] ''apskritis''). Surembad lidnad oma ičenaižed agjad.
{| align="center" class="wikitable sortable"
|+ Litvanman agjad
! |#
! |Agj
! |Administrativine keskuz
! |Pind,<br />km²
! |Ristitišt<br />(2011)<ref >[http://web.stat.gov.lt/uploads/Lietuvos_gyventojai_2011.pdf?PHPSESSID=twmjcujxideyz Litvanman rahvahanlugemine (2011).]</ref>, rist.
! |Rahvahantiheduz,<br />rist./km²
|-----
| 1
| [[Klaipedan agj]]
| [[Klaiped]]
| 5209
| 339 062
| 65,09
|-----
| 2
| [[Tel'šäin agj]]
| [[Tel'šäi]]
| 4350
| 152 078
| 34,96
|-----
| 3
| [[Šäuläin agj]]
| [[Šäuläi]]
| 8540
| 301 686
| 35,33
|-----
| 4
| [[Panevežisan agj]]
| [[Panevežis]]
| 7881
| 250 390
| 31,77
|-----
| 5
| [[Utenan agj]]
| [[Uten]]
| 7201
| 152 004
| 21,11
|-----
| 6
| [[Tauragen agj]]
| [[Taurage]]
| 4411
| 110 059
| 24,95
|-----
| 7
| [[Kaunasan agj]]
| [[Kaunas]]
| 8060
| 608 332
| 75,48
|-----
| 8
| [[Vil'nüsan agj]]
| [[Vil'nüs]]
| 9760
| 810 403
| 83,03
|-----
| 9
| [[Marijampolen agj]]
| [[Marijampole]]
| 4463
| 161 649
| 36,22
|-----
| 10
| [[Alitusan agj]]
| [[Alitus]]
| 5425
| 157 766
| 29,08
|- style="background: #CCC;"
| ||Kaik|| || 65 300 || 3 043 429 || 46,61
|+
|}
== Geografijan andmused ==
Litvanma om kaikiš
Litvanman kaikiš korktembad mäged oma Juozapine vai Kruopine (niiden korktuz om ühtejitte). Valdkundan pindan koumandesen kattas mecad. Kaikiš suremb (pidemb) jogi om [[Neman|Nämunas]] (Nemunas); Litvanmas om enamb 4000 järved.
Voden kesklämuz' om +6,7 grad., uhokun -2,8 da heinkun +17,9 grad. Lämuden vajehtusen amplitud om sur': kezan +30 gradusišpäi tal’ven -32 gradusihesai. Vozne keskpaineh om 744,8 mm., kesknepsuz — 78 %.
== Eläjad ==
Enamba 83% Litavnman eläjid — [[litvalaižed]], 6,6% —
Litvalaižed — katoližen jumalanpertin uskojad; Litvanman om völ ortodoksid, protestantid, judaistoid da musul'manoid.
Rivi 58 ⟶ 136:
== Ižanduz ==
Litvanman ižanduz kazvab stabiližešti; vl 2006 radotomiden lugu oli 6,1%, infläcii oli 3%. Edel surt finansišt krizisad Venämas (vl. 2008) Litvanman torguindan päpartnöran oli Venäma. Nügüd' Litvanman torguindan päpartnör om EÜ. Kaikiš suremb radišt — Ignalinan atomine elektrostancii, kudamb andab 70% valdkundha tehtud elektrust.
== Homaičendad ==
<references />
== Irdkosketused ==
* [http://www.lrv.lt/ Litvanman ohjastusen oficialine sait.] {{ref-lt}} {{ref-en}}
* [http://www.president.lt/ Litvanman prezidentan oficialine sait.] {{ref-lt}} {{ref-en}}
* [http://www3.lrs.lt/ Litvanman parlamentan oficialine sait.] {{ref-lt}} {{ref-en}}
{{Evrop}}
[[Kategorii:Litvanma| ]]
|