Tantal: Erod versijoiden keskes

Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
Koiravva (pagin | tehtud radod)
+ Periodine tablut
Koiravva (pagin | tehtud radod)
formitez, +
Rivi 1:
[[Fail:Tantalum single crystal and 1cm3 cube.jpg|thumb|left|250px|Tantalan palaižed kubižen santimetran kohtha.]]
{{Himine element|73|Tantal|Ta|180,94788|Metall|2|8|18|32|11|2|0|}}
'''Tantal''' (''Ta'' - ''tantalum'' latinan kelel) om 73nz' himine element [[Himižiden elementoiden periodine tablut|himižiden elementoiden periodižes tabludes]]. Sen sijaduz om videnden gruppan laptalagruppas, tabluden kudendes periodas.
 
Element om levitadud londuses keskmärasharvoin, sidäpala eiMan kores — 2 grammad tonnas. Ei voi löuta sidä joudjas olendas.
 
== Avaidusen istorii ==
Ročilaine himik Anders Gustav Ekeberg avaiži tantalan vl 1802. Nimitihe mifižen [[Tantal (mifologii)|Tantal]]-carin mödhe ({{lang-grc|Τάνταλος}}, Nioban tat) samižen jügedusiden tagut.
Tantalan avaiži vl 1802 ročilaine himik A. Ekeberg.
 
PuhtastGermanijalaine metallištVerner tantaladfon Bol'ton-himik sai puhtast metallišt tantalad ezmäižen kerdan vl 1903 germanijalaine himik V. Bol'ten.
 
== Nimen sündund ==
Tantal sai ičeze nimen amuižgrekan mifologijan [[Tantal (vägimez')|Tantal-vägimehen]] mödhe.
 
== Fizižed ičendad ==
Tantal om jüged kova hahk [[metall]]. Tantalal om lujas korged suladandlämuz da kehundlämuz oma, no semetall om mugažo plastine lujas plastine. Puhthan tantalan muju om hahk.
 
Atommass — 180,94788. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 16,654 g/sm³. Suladandlämuz — 3290 K. Kehundlämuz — 5731 K.
 
Londuseline tantal kogoneb ühtes stabiližes izomäras i ühtes stabiližes izotopaspäi: <sup>180m</sup>Ta (0,012%, T<sub>½</sub> > 4,5 × 10<sup>16</sup> vot) i <sup>181</sup>Ta (99,988%). <sup>180m</sup>Ta om üks'jäine stabiline londuseline izomär. Tetas mugažo 35 ratud radioaktivišt izotopad 155..180, 182..190 atommassanke i 36 ratud izomärad.
 
== Himižed ičendad ==
Tantal ei ole aktivine normaližiš arvoimižiš, il'mas muigotub, ku lämuz om korktemb 280° C°, i siloi se katase '''Ta<sub>2</sub>O<sub>5</sub>'''-oksidan hapandusel-kaičendkerthel; se reagiruib [[galogen]]idenke, ku lämuz om korktemb 250° C°. Ku se lämbitadas sidä, ka reagiruib elementoidenke '''[[hil'nik|С]]''', '''[[bor (himine element)|В]]''', '''[[ola|Si]]''', '''[[fosfor|P]]''', '''{selen|Se]]''', '''[[tellur|Те]]'''; substancijoidenke: '''[[vezi|Н<sub>2</sub>О]]''', '''СО''', '''[[hil'muiktuzgaz|СО<sub>2</sub>]]''', '''NO''', '''[[solmuiktuz|HCl]]''', '''[[rikvezinik|H<sub>2</sub>S]]'''.
 
Tantal om lujas seižui [[mugl]]iden da [[muiktuz|muiktusiden]] painust vaste.
Rivi 26 ⟶ 25:
Tantal kävutase metallurgijas, atomenergetikas, elektotehnikas, elektronikas. Se om mugažo juvelirine metall.
 
Kaikiš järedambad tantalan löudmižsijad oma [[Francii|Francijas]], [[Egipt]]as, [[Tailand]]as da [[Kitai]]š. Kaikiš suremb mail'man löudmižsija om [[Grinbuš]]as ([[Avstralii]]). Toižed löudmižsijad oma olmas [[Mozambik]]as i [[Nigerii|Nigerijas]].
 
Toižed löudmižsijad oma [[Mozambik]]as, [[Avstralii (valdkund)|Avstralijas]] da [[Nigerii|Nigerijas]].
 
== Irdkosketused ==
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Ta/key.html Tantal «''webelements.com»''-saital.] {{ref-en}}
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb073.htm Tantalan polhe "Himižiden elementoiden populärižes ''n-t.ru''-kirjištos".] (venäkelel){{ref-ru}}
{{Commons|Tantalum}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Ta/key.html Tantal «webelements.com»-saital.] {{ref-en}}
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb073.htm Tantalan polhe "Himižiden elementoiden populärižes kirjištos".] (venäkelel)
 
{{Periodine tablut}}