Uran (planet)

Sil sanal voib olda toižid znamoičendoid; miše nähta niid, tulgat tänna.

Uran (latin.: Uranus) om seičemenz' planet Päiväižespäi lugeden Päiväižen sistemas, sen koumanz' planet diametral i nellänz' massal. Planetan astronomine znam om ⛢, monogramm ♅.

Uranan fotokuva Vojadžer-2-kaimdajaspäi

Avaidusen istorii

Planet om avaitud Uil'jam Geršel'-astronomal hänen teleskopan abul vl 1781. Lugetihe händtähthaks eziauguižešti, no jätksihe kaclendoid, i vodele 1783 tedomehiden kund el'genzi, miše Uran om planet.

Se om ezmäine löutud planet antikaigan jäl'ghe. Om nimitadud grekalaižiden taivhan Uran-jumalan mödhe. Voib nähta Uranad pal'hal sil'mal erasti, no aigaližembad kacujad lugiba sidä tuhlakoks tähthaks.

Vl 1846 löutihe Neptunad Uranan čuradusiden mödhe lugetud orbitaspäi.

Ümbrikirjutand

Planetan perigelii om 2 748 938 461 km, afelii om 3 004 419 704 km (18,3..20 astronomišt ühtnikad). Uran punose ümbri Päiväižes da tegeb kogonaižen punondan 84,02 maižes vodes. Pörundan värtmuden saum orbitan püštoiktale om 97,77°, sen tagut planet oleleb kärautud Päiväižen polehe pohjoižnabal, suvinabal, ekvatoral, kesklevedusil. Sän sezonižed vajehtused okeskeldas.

Uranan radius om 25 362 km, läz nelläd Man radiusad. Mass om 14,5 Man massad. Tegeb täut pörundad ičeze värtmudes ümbri 17 časus 14 minutas, koviden tulleiden piguz sase 900 kilometrad časus atmosferan üläpalas. Päiväižen sädegoičend om 400 kerdad vähemb mi Man pindal. Atmosfer om kaikiš vilumb sistemas, sen lämuz om 49 K (−224 C°).

Tetas Uranan 27 kaimdajad, om renghid.

Planetan atmosferan, mantijan (jäd) i südäitukun (kaivuzsugud) suruded rindatadas radiusas kut 1:3:1. Atmosferan mülünd: vezinik 83±3 %, gelii 15±3 %, metan 2,3 %. Keskmäine ninevuz om 1,27 g/sm³, kahtenz' penette Saturnan jäl'ghe.