Bakterijad

1

Bakterijad
Bakterijiden erazvuiččend
Tedoklassifikacii
Ülävaldkund: Bakterijad Valdkund: *
Latinankel'ne nimi
Bacteria Woese et al., 1990
Sistematik Vikierikoiš Kuvad Vikiaitas ITIS 50 NCBI 2

Bakterijad (latin.: Bacteria, üks'lugu bacterium, amuižgrek.: βακτήριον-sanaspäi bakterion «kaluine») om üks'stajižiden mikroorganizmiden ülävaldkund.

Vodele 2018 tedomehed ümbrikirjutiba severz'-se tuhad bakterijoiden erikoid. Lugetas, miše niiden erikoiden ühthine lugu om 10⁷..10⁹ vai sen enamba.

Bakteriologii tedoidab bakterijid, se om mikrobiologijan palaks. Tedomehed-bakteriologad voidas kazvatada laboratorijas ezitajid vaiše poles bakterijiden palakundoišpäi.

Ezmäižed bakterijad erigoičiba arhejoišpäi 3...2,5 mlrd vozid tagaz. Man biosferas om 5 ⋅ 10³⁰ bakterijid, niiden biomass ülitab živatoiden i kazmusiden ühthišt biomassad.

Ümbrikirjutand

Bakterijad sadas severzid-se mikrometrid pitte, niiden metabolizm erineb lujas palakundoidme. Stajad oleldas erazvuiččed formal, šurunvuiččes i kaluiženvuiččespäi spiralihesai. Bakterijad om üks' kaikiš amuižembiš elon formišpäi Mas, voib vastata niid ümbrišton kaikiš sijiš. Ned elänzoittas mahust, resken i solavan veden vezištoid, muiktoid hulid purtkid, radioaktivižid jändusid, man koren süvižid šoiduid. Bakterijad oma kazmusiden i živatoiden simbiontad vai parazitad.

Tedoidusen istorii

Alamaine Antoni van Levenguk-londusentedoidai nägi bakterijoid ezmäižen vl 1676 ičeze tehtud mikroskopan abul. Tedomez' ümbrikirjuti kaclendoid oigetud Londonan kunigazližhe sebrha kirjeižiden serijas, sen paloin nimitadud hänel animalkuli:kš protistoid. Bakterijiden suruded oliba Levengukan mikroskopiden tarkoiktusen röunal, hänen linzad oliba üks'jäižed koveritomad, i sen jäl'ghe niken ei nägend bakterijid läz sadad vot. Mel'hetartuz Levengukan kaclendoihe sündui stajan teorijan šingotesen tagut.

Saksalaine Hristian Gotfrid Erenberg-tedomez' tariči bakterijad-terminad vl 1828.

Palakundad

• Acidobacteria
• Actinobacteria
• Aquificae
• Armatimonadetes
• Bacteroidetes
• Balneolaeota
• Caldiserica
• Calditrichaeota
• Chlorobi
• Chloroflexi
• Chrysiogenetes
• Cianobakterijad (Cyanobacteria)
• Deferribacteres
• Deinococcus-Thermus
• Dictyoglomi
• Elusimicrobia
• Fibrobacteres
• Firmicutes
• Fusobacteria
• Gemmatimonadetes
• Kiritimatiellaeota
• Lentisphaerae
• Nitrospirae
• Planctomycetes
• Proteobacteria
• Rhodothermaeota
• Spirochaetae
• Synergistetes
• Tenericutes
• Thermodesulfobacteria
• Thermotogae
• Verrucomicrobia

Homaičendad

Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe.