Edinburg

Edinburg (angl.: Edinburgh [ˈɛdɪnbərə], šotl.-kel't.: Dùn Èideann [ˈt̪uːn ˈɛːtʲɛɲ], šotl.-saks.: Edinburgh [ˈɛdɪnbʌrə], šotlandijan (saksan) kelen ol'steran pagin: Eedinburra) om Suren Britanijan kahesanz' surtte lidn. Se om Šotlandijan administrativine keskuz i kahtenz' lidn eläjiden lugun mödhe.

Edinburg
Edinburgh (angl. i šotl.-saks.)
Dùn Èideann (šot.-kel't.)

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Sur' Britanii
Eläjiden lugu (2020)	530,990 ristitud
Pind	263,4 km²
Pämez'	Robert Oldridž (semendku 2022—, Robert Aldridge)
Telefonkod	+44-(0)131
Aigvö	tal'vel UTC+0, kezal UTC+1

Territorii Edinburg-lidnan Nevondkundan tobmuden al (2018). Vanh lidn om ozutadud rusttal mujul.

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud kuti brittoiden Eidin-kunigazkanzan zamk (Eidyn) 7. voz'sadal meiden erad. Mainitase kut eländpunkt lidnusenke ezmäižen kerdan vl 1124. Se om Šotlandijan pälidnaks 15. voz'sadaspäi, sai «siti»-statusad vl 1889. Šotlandijan tobmuden koume sarakod tehtas ištundoid Edinburgas vspäi 1999. Vanh lidn- i Uz' lidn-rajonad mülüdas UNESCO:n Mail'man jäl'gushe vspäi 1995.

Edinburg šingotase turizmal (festivaliden koume kümenikad, biznesturizm, 13 mln tulijoid vodes), bankoiden sferal (valdkundan kahtenz' finansine keskuz Londonan jäl'ghe), avtonomijan i opendusen aluzkundoil, oluden keitandan kompanijoil, korktoiden tehnologijoiden sferal.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Šotlandijan päivnouzmaižel randištol, Pohjoižmeren Fert-of-Fort-lahten suvirandal, 47 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Matkad Glazgohosai om 74 km päivlaskmha, Londonhasai om 648 km suvhe-suvipäivnouzmha.

Klimat om ven meren pil'vekaz, tal'vaigan eriližešti. Voden keskmäine lämuz om +9,5 C°, kezakun-sügüz'kun +13,3..+15,4 C°, tal'vkun-uhokun +4,5..+4,8 C°. Ekstremumad oma −15,5 C° (viluku) i +31,6 C° (heinku, eloku). Kezaaigan minimum om +1,1 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +15,4 C° (tal'vku). Ei voi panda halad kezakus-elokus. Paneb sadegid 728 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba kezakus-elokus (66..72 mm kus) i redukus-vilukus (65..76 mm kus), vähemba sulakus (41 mm).

Tobmuz

Lidnankundan valičemižümbrikod (2007)

Edinburgan lidnankund jagase 17 valičemižümbrikoks (angl.: ward) vspäi 2007, valitas koume..nell' ühtnijad lidnan Nevondkundha kaikuččes ümbrikospäi. Edel 2007. vot 58 üks'mandatišt ümbrikod oli niiden sijas.

Lidnan käskusenandai tobmuz om Edinburg-lidnan Nevondkund (angl.: City of Edinburgh Council, šotl.-kel't.: Comhairle Baile Dhùn Èideann), mugoine nimituz om vn 1996 sulakuspäi. Kaik rahvaz valičeb sen 63 ühtnijad videks vodeks (vspäi 2007, ende oli nelläks). Lidnan pämez' om sen Nevondkundan pämez' (angl.: Lord Provost of Edinburgh, šotl.-kel't.: Morair Pròbhaist Dhùn Èideann). Edeline lidnan pämez' om Frenk Ross (Frank Ross, sulaku 2017 — semendku 2022).

Eläjad

Vl 1961 lidnan ristitišt oli 468 361 eläjad. Vn 2011 Suren Britanijan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 476 626 ristitud. Kaik 464 990 eläjad oli lidnas vl 2016. Kaikiš suremb lidnan ristitišt om nügüd'. Kaik 901 455 eläjad om ezilidnoidenke (2020).

Kaik koume universitetad ratas lidnas. Znamasine om Edinburgan universitet (angl.: University of Edinburgh, šotl.-kel't.: Oilthigh Dhùn Èideann, šotl.-saks.: University o Edinburgh), sen aluz om pandud vl 1583, oli 41 250 üläopenikad 2021/22-openduzvodel.

Transport

Avtobusad i taksid oma kundaližeks transportaks lidnas. Vspäi 2014 tramvaijono ühtenzoitab lidnad lendimportanke. Edinburg Ueverli-päraudtestancii (Waverley) radab vspäi 1846, sijadase lidnan keskuzpalas. Toine toižen jäl'ghe kaks' vezikanalad ühtenzoittas Glazgonke.

Rahvahidenkeskeine civiline Edinburg-lendimport (EDI / EGPH, 14,4 mln passažiroid vl 2023) sijadase 13 kilometras päivlaskmha lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid Evropan äjihe znamasižihe lidnoihe, AÜV:oiden i Kanadan surihe lidnoihe, mugažo valdkundadme, om äi kaikenaigaižid i sezonreisid Keskmeren lebutahoiže.

Irdkosketused

• Lidnan tobmuden aluzkundoiden sait (edinburgh.gov.uk). (angl.) (+äikel'ne avtomatine känduz)