|
'''Plazm''' ([[grekan kel'|grek.]] πλάσμα ''«sädud käzil»'', ''«čomitanus»'') om paloin vai täuzin ioniziruidud gaz, kudamb om neitraližiš atomišpäi (vai molekuloišpäi) i vägitadud henegišpäi (ionišpäi i elektronoišpäi). Plazman kaikid tärktamb eričuz om sen kvazineitraližuz. Nece znamoičeb, miše pozitivižiden i negativižiden vägitadud henegiden mülündkinktuded tuleba ani kohtaižushe.
Erašti plazmad nimitasenimitadas nelländeks (kovan, nozolan da gazanvuiččen jal'ghe) [[Aggregatine substancijan olend|aggregatižeks substancijan olendaks]].
Nellänz' substancijan olend oliom avaitud Uiljamal[[Kruks Vil'jam|Vil'jamal Kruksal]] vl. [[1879]] i oliom nimitadud «plazmaks» [[Lengmür Urving|Irvingal Lengmüral]] vl. [[1928]], voib olda, «[[Verenplazm|veren plazman]]» kartte. Lengmür oli kirjutanu:
{{oteg|Heittes avaruz' elektrodoidenelektrodoiš ümbri, kus löutasesijadase eraz-se elektronoiden lugumär, ionad da elektronad oma ioniziruidud gazas ani kohtaižiš lugumäriš, sen tagut sisteman ühthine elektrovägi om lujas vähä. Mö kävutam «plazm»-tärtuztärtust, miše kuvitelda sidä neitrališt aloveht, mitte om ioniš da elektronoišpäi.}}
Antižed filosofad, Empedoklalpäi[[Empedokl]]alpäi, vahvištoitiba, miše mir omkogoneb nelliš paloišpäiaugusišpäi: maspäi, vedespäi, il'maspäi da lämoišpäi. Nece vahvištuz erasidenke lähenemidenke ühtes om kožui nügüdläižen tedokacmusenke nelliden aggregatižiden substancijan olendoiden poliš, i plazmale, tetpas, lämoi om sättui.<ref>[http://www.krugosvet.ru/articles/123/1012368/1012368a1.htm Кругосвет. — Жданов Владимир. — Плазма. — 2009. — 21 февраля.]</ref> Plazman eričused oma opendase ''plazman fizikal''.
Nügüdläižiden kacmisidenkacmusiden mödhe, mirun substancijan fazaolend om plazm ičeze enambištos (massal läz 99,9 %).<ref>[http://www.krugosvet.ru/articles/123/1012368/1012368a2.htm Кругосвет. — Жданов Владимир. — Плазма в космосе. — 2009. — 21 февраля.]</ref>
Kaik [[Tähtaz|tähthad]] oma plazmaspäi, sen ližaks avaruz niiden keskes om täuttud plazmal, hot' harvetud-ki lujas (muga nimitadud ''[[tähtazkeskeine avaruz]]'').
== Homaitused ==
| 