Izrail': Erod versijoiden keskes
Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
pEi ole vajehtusen ühthevedoid |
+ |
||
Rivi 7:
| Flag text = Izrailin flag
| Pälidn = Jerusalim
| Eläjiden lugu =
| Voz' =
| Pind = 20,770<ref>Jordan-jogen Päivlaskmaižen randan i Gazan sektoran territorijoita.</ref>
| Kart = LocationIsrael.svg
| Kel' = [[evrejan kel'|evrejan]] ([[ivrit]]), [[araban kel'|araban]]
| Valdkundan pämez' = [[Rivlin Reuven|Reuven Rivlin]]
| Päministr = [[Netan'jahu
| Religii = [[iudaizm]], [[ateizm]], [[islam]]
| Valüt = [[uz' izrailin šekel']] (ILS)
Rivi 23:
== Istorii ==
Vn 1948 14. päiväl semendkud Izrail'
Vn 1967 5.-10. päivil kezakud Izrail' oti vägestust [[Kuz'päiväline soda|Kuz'päiväližen sodan]] rezul'tataks, likvidirui lähižiden arabižiden valdkundoiden aviacijad.
== Geografijan andmused ==
Rivi 29 ⟶ 31:
Izrail' om mavaldkundröunoiš [[Livan]]anke pohjoižes (röunan piduz — 81 km), [[Sirii|Sirijanke]] pohjoižpäivnouzmas (83 km), [[Iordanii|Iordanijanke]] (307 km) da [[Jordan-jogen Päivlaskmaine rand]]anke (330 km) päivnouzmas, [[Egipt]]anke (208 km) da [[Gazan sektor]] (59 km) suvipäivlaskmas. Ühthine röunoiden piduz — 1068 km. Valdkundan päivlaskmaižed randad lainištab [[Keskmeri]], suves om [[Rusked meri|Rusttan meren]] rand ([[Eilat]]) 12 km pitte. Ühthine randanpird — 273 km.
Valdkundan kaikiš korktemb čokkoim om [[Hermon]]-mägen pautkel (2236 m). [[Umbemeri|Umbemeren]] pind om kaikiš madalamb (-408 m). Saum vezid — 2,1% (440 km²).
Londuseližed pävarad oma [[londuseline gaz]], [[vas'k|vas'kkivend]], [[fosfatad]]
== Politine sistem ==
Ohjandusen form om unitarine [[parlamentine tazovaldkund|parlamentine]] tazovaldkund. Valdkundan formaline pämez' om prezident, hän vahvištab päministrad radnikusele. Parlament valičeb prezidentad seičemeks vodeks, vspäi 2000 vaiše ühteks strokuks.
Valdkundan parlament om üks'kodine Knesset ({{lang-he|הכנסת}} [ha keˈneset] «suim», {{lang-ar|الكنيست}} ''al-K(e)neset'') 120 ezitajanke. Kaik rahvaz valičeb parlamentan ühtnijoid nelläks vodeks. Parlament valičeb päministran kanditaturad, voib heitta ičeze i prezidentad radmaspäi.
Parlamentan ühtnijoiden järgenduseližed valičendad oliba vn 2015 17. päiväl keväz'kud (20. kucund). [[Reuven Rivlin]] om valitud prezidentaks vn 2014 10. päiväl kezakud da radab heinkun 24. päiväspäi, ende oli parlamentan ezimehen vll 2003−2006 i 2009−2013. [[Bin'jamin Netan'jahu]] radab päministran vs 2009 keväz'kun 31. päiväspäi, mugažo radoi sil-žo sijal vll 1996−1999.
== Administrativiž-territorialine jagand ==
''Kacu kirjutuz: [[Izrailin administrativiž-territorialine jagand]].''
Izrail' jagase (südäiazjoiden ministrusen mödhe) 7 ümbrikho (üks'lugu {{lang-he|מחוז}} ''mahoz'', {{lang-ar|منطقة}} ''mintaka''), ned alajagasoiš 15 alaümbrikho (üks'lugu {{lang-he|נפה}} ''nafa''), alaümbrikod — 50 rajonha (lidnad, municipalitetad).
== Eläjad ==
Vl 2014 valdkundan eläjiden lugu oli 7 821 850 ristitud. Kaikiš suremb ristitišt om nügüd'.
Izrailiš elädas [[izrail'alaižed]]. Rahvahad (2018): [[evrejalaižed]] — 74,4% (sidä kesken sündnuded Izrailihe 76,9%), [[arabalaižed]] — 20,9%, toižed rahvahad — 4,7%.
Valdkundan sured lidnad (enamba 200 tuh. ristituid vl 2010, surembaspäi penembha): [[Tel' Aviv]], [[Haif]], [[Rišon Le Cion]], [[Petah Tikv]], [[Ašdod]]. Kaik om 75 lidnad, niišpäi 14 lidnad oma enamba mi 100 tuh. eläjidenke. Lidnoiden eläjad ottas enamba 90% ristitištos.▼
▲Valdkundan toižed sured lidnad (enamba 200 tuh. ristituid vl 2010, surembaspäi penembha): [[Tel' Aviv]], [[Haif]], [[Rišon Le Cion]], [[Petah Tikv]], [[Ašdod]]. Kaik om 75 lidnad, niišpäi 14 lidnad oma enamba mi 100 tuh. eläjidenke. Lidnoiden eläjad ottas enamba 90% ristitištos.
== Ižanduz ==
Valdkund šingotase korktoiden tehnologijoiden tegimištol.
Maižanduz ripub lujas [[vezi|reskveden]] tondaspäi. Sured rajadused oma pidamha armijad, jogavoččed andaks rahatomižed tuldas sihe [[Amerikan Ühtenzoittud Valdkundad|AÜV:oiden]] rahvahanikoišpäi. [[Tel' Aviv]] sen ezilidnoidenke om ekonomižeks pälidnaks.
== Kacu mugažo ==
Rivi 57 ⟶ 69:
* [http://www.knesset.gov.il/ Izrailin parlamentan oficialine sait (''knesset.gov.il'').] {{ref-he}} {{ref-ar}} {{ref-en}} {{ref-ru}}
* [http://www.cbs.gov.il/ Izrailin Statistine keskuzbüro (''cbs.gov.il'').] {{ref-he}} {{ref-en}}
{{Commons|Israel}}
{{Azii}}
[[Kategorii:Izrail'| ]]
|