Alüminii: Erod versijoiden keskes

Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
Koiravva (pagin | tehtud radod)
+ Periodine tablut
Koiravva (pagin | tehtud radod)
+
Rivi 5:
'''Alüminii''' (''Al'' — ''aluminium'' latinan kelel) om 13nz' himine element [[Himižiden elementoiden periodine tablut|himižiden elementoiden periodižes tabludes]]. Sen sijaduz om koumanden gruppan päalagruppas, tabluden koumandes periodas.
 
AlüminiiElement om lujas levitadud Man kores (7,5..8,1%), sen kaikiš paksumb metall. Vl 1825 danijalaine Hans Ersted-himik sai alüminijad ezmäižen kerdan. Nimitihe latinan kelen ''alumen''-sanaspäi «muigištandsubstancii».
 
Alüminii om vähäntoksine, sen erased ühtnendad oma toksižemb. Ei ühtne olijoiden metabolizmha.
 
== Fizižed ičendad ==
Alüminii om kebn paramagnitine pehmed hobedaižvauged [[metall]]. Kristalline segluz om kubine.
 
Atommass — 26,981539. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 2,6989 g/sm³. Suladandlämuz — 933,5 K. Kehundlämuz — 2792 K.
 
Londuseline element kogoneb üks'jäižes stabiližes <sup>27</sup>Al-[[izotop]]aspäi, sen ližaks <sup>26</sup>Al-izotopan jäl'ged oma olmas (T<sub>½</sub> — 717 tuh. vozid). Kaik tetas 23 ratud radioaktivišt izotopad 19..43 atommassanke i 4 izomerad.
 
== Himižed ičendad ==
Kattase il'mas hapandusen kerthel teravas. Muigotandmärad: +3; 0. Reagiruib hapanikanke, vedenke (hapandusen kerthen likvidacijan jäl'ghe), muglidenke, sol- i rikmuiktusidenke i galogenidenke honuzližel lämudel päiči ftoras. Om reakcijoid nenidenke substancijoidenke lämbitamižes: ftor, rik, azot, hil'nik, azotmuiktuz.
 
== Kävutand ==
Ottas kävutamižhe ühthesuladusikš i ližaduseks sihe. Tehtas elektrokabelid, lämbitusen radiatorid, astjoid, hahkmujud, ottas sömližaduseks i raketpoltuseks. Kävutadas alüminijan ühtnendoid [[stökol|stöklan]] tehmižes (hapanduz, ftorid i fosfat).
 
Ezmäine nevondkundaline alüminijantegim oli saudud [[Volhov]]-lidnas vl 1932. Mail'man samine ližadab kaikuččel vodel, 59 mln tonnoid vl 2016. Om torhuden (alüminijan hapandusen) löudmižsijid kaiked planetadme, no odav elektroenergii piidab samha metallad elektrolizal. Pätegijad (enamba 1 mln tonnoid vl 2008): Kitai, Venäma, Kanad, AÜV, Avstralii, Brazilii, Indii, Norvegii. Maksoi 1,2..3,3 tuhad US$ tonnas vll 2007−2015.
 
== Irdkosketused ==
Rivi 21 ⟶ 31:
{{Periodine tablut}}
 
{{stub}}
[[Kategorii:Himižed elementad kirjamišton mödhe]]