Artut': Erod versijoiden keskes

Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
Koiravva (pagin | tehtud radod)
+ Periodine tablut
Koiravva (pagin | tehtud radod)
+
Rivi 1:
[[Fail:Pouring liquid mercury bionerd.jpg|thumb||left|200px|Artut' normaližiš arvoimižiš.]]
{{Himine element|80|Artut'|Hg|200,592|HimMetall|2|8|18|32|18|2|0|}}
'''Artut'''' (''Hg'' — ''hydrargyrum'' latinan kelel, amuižgrekan kelen ὕδωρ «vezi»- da ἄργυρος «hobed»-sanoišpäi) om 80nz' himine element [[Himižiden elementoiden periodine tablut|himižiden elementoiden periodižes tabludes]]. Sen sijaduz om toiženkahtenden gruppan laptalagruppas, tabluden kudendes periodas.
 
Element om harv londuses lujas (83 milligrammad tonnas), no om olmas artutin löudmižsijid om äjiš valdkundoiš. Sidä voib mugažoVoib löuta sidä puhthas olendas mugažo (m. n. ičesündui artut').
 
Artut' da sen ühtnendad oma lujas toksižed.
 
== Fizižed ičendad ==
Artut' om nozol hobedaižvauged [[metall|päličmänendmetall]]. Se om üks'jäine nozol metall normaližiš arvoimižiš.
 
Atommass — 200,592. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš) — 13,534 g/sm³. Suladandlämuz — 234,32 K (−38,8° C°). Kehundlämuz — 629,88 K.
 
Londuseline artut' kogoneb seičemes stabiližes [[izotop]]aspäi: <sup>196</sup>Hg (0,15%), <sup>198</sup>Hg (10,04%), <sup>199</sup>Hg (16,94%), <sup>200</sup>Hg (23,14%), <sup>201</sup>Hg (13,17%), <sup>202</sup>Hg (29,74%) i <sup>204</sup>Hg (6,82%). Tetas 33 ratud radioaktivišt izotopad 171..195, 197, 203, 205..210 atommassanke, i 16 izomärad.
== Toižed ičendad da kävutand ==
Artutin himine aktivižuz om väll'.
 
== ToižedHimižed ičendad da kävutand ==
Metall kävutadas metallurgijas, tehnikas da medicinas.
Artutin himine aktivižuz om väll'. Muigotandmär oleleb +1 i +2. Reagiruib galogenidenke i azotmuiktusenke. Sädab hapandusid lämudel +300 C°, no hapanduz čihodase tagaz lämudel +340 C°.
 
== Kävutand ==
Artut' da sen ühtnendad oma lujas toksižed.
Artutin kävutand om röunatud lujan toksižuden taguiči. Ottas metallad kävutamižhe metallurgijas (sekundarižen [[alüminii|alüminijan]] ümbriradmine, [[kuld]]an kivendon ümbriradmine) da tehnikas (andimed, minibatarejad i detonatorad), maižanduses (pesticidad), 21. voz'sadahasai oli zelläks medicinas.
 
== Irdkosketused ==
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Hg/key.html Artut' Webelements''webelements.com''-saital.] {{ref-en}}
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb080.htm Kirjutuz artutiš Himižiden elementoiden populärižes ''n-t.ru''-kirjištos.] {{ref-ru}}
{{Commons|Mercury (element)}}
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Hg/key.html Artut' Webelements.com-saital.] {{ref-en}}
* [http://n-t.ru/ri/ps/pb080.htm Kirjutuz artutiš Himižiden elementoiden populärižes kirjištos.] {{ref-ru}}
 
{{Periodine tablut}}