Hapanik: Erod versijoiden keskes

Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
Koiravva (pagin | tehtud radod)
+
Koiravva (pagin | tehtud radod)
+
Rivi 5:
'''Hapanik''' (''O'' — ''oxygenium'' latinan kelel) om kahesanz' himine element [[Himižiden elementoiden periodine tablut|himižiden elementoiden periodižes tabludes]]. Sen sijaduz om kudenden gruppan päalagruppas, kahtendes periodas.
 
Hapanik om lujas levitadud londuses. Man[[Ma]]n koren massan 47% kogoneb hapanikaspäi ühtnendoiš (silikatad da tž.), valdmeren vezi i reskvezi mülütadas 86% hapanikad massan mödhe, Man atmosferas joudjaližen hapanikan pala om 23,1%. 3,5 mlrd vot tagaz ani ei olend hapanikad Man atmosferas, se libui olijoiden [[fotosintez]]an tagut. Nügüd'aigan valdmeren fitoplankton i mecad pästtas joudjališt hapanikad. Valdmeren viluvezi mülütab enamba hapanikad mi läm' vezi ekvatoral.
Nened himikad avaižiba hapanikad puhtas olendas vll 1771−1775: ročilaine Karl Šeele, angline Džozef Pristli i francijalaine [[Antuan Lavuazje]]. Francine himik nimiti elementad ''oxygène'' «sündutai muiktust (hapandust)» amuižgrekan kelen sanoišpäi ὀξύς — «muiged» i γεννάω — «sündutan».
 
Nened himikad avaižiba hapanikad puhtas olendas vll 1771−1775: ročilaine Karl Šeele, angline Džozef Pristli i francijalaine [[Antuan Lavuazje]]. Francine himik nimiti elementad ''oxygène'' «sündutai muiktust (hapandust)» amuižgrekan kelen sanoišpäi ''ὀξύς'' — «muiged» i ''γεννάω'' — «sündutan».
Hapanik om lujas levitadud londuses. Man koren massan 47% kogoneb hapanikaspäi ühtnendoiš (silikatad da tž.), valdmeren vezi i reskvezi mülütadas 86% hapanikad massan mödhe, Man atmosferas joudjaližen hapanikan pala om 23,1%. 3,5 mlrd vot tagaz ani ei olend hapanikad Man atmosferas, se libui olijoiden [[fotosintez]]an tagut. Nügüd'aigan valdmeren fitoplankton i mecad pästtas joudjališt hapanikad.
 
== Fizižed ičendad ==
Atommass — 15,9994. Ninevuz: gaz (normaližiš arvoimižiš) — 0,00142897 g/sm³, jügedamb vähäižel mi [[il'm]], nozoluz — 1,141 g/sm³. Suladandlämuz — 54,8 K. Kehundlämuz — 90,19 K. Tetas koume stabilišt [[izotop]]ad (<sup>16</sup>O — 99,759%, <sup>17</sup>O — 0,037%, <sup>18</sup>O — 0,204%) i 10 radioaktivišt 12..24 atommassanke, kaikiden niiden pol'čihodamižen pord om sekundiš.
 
Hapanik om kaikiš kebnemb mujutoi magutoi hajutoi [[gaz]], paramagnetik. [[Nozol hapanik|Nozol]] da kova hapanikhapanikad omoma sinivauvazsinivauvhad. Hapanikan molekul om kaks'atomine — O<sub>2</sub> (''dihapanik''). Toine gaz om hajukaz sinine [[ozon]] O<sub>3</sub>.
 
== Kävutand ==
[[Ristit]]un i kaiken londusen olend olmas ripub hapanikan oiktas südäiolendspäi, mugažo [[maižanduz|maižandusen]] šingotez. Sadas il'maspäi tobjimalaz tegimišton täht. Nozol hapanik om olmas ühthekeitandan täht. Gazsegoituz il'manke kävutase metallurgijas poltusen paremban palandan täht. Sadas äi ühtnendoid himižes tegimištos, kahtenz' aktivine metallatoi substancii [[ftor]]an jäl'ghe.
 
== Irdkosketused ==
Rivi 19 ⟶ 22:
{{Commons|Oxygen}}
 
{{stub}}
[[Kategorii:Hapanik| ]]
[[Kategorii:Himižed elementad kirjamišton mödhe]]