Saha Tazovaldkund: Erod versijoiden keskes

Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
Koiravva (pagin | tehtud radod)
p aluskundoiden -> aluzkundoiden
Koiravva (pagin | tehtud radod)
aktualizacii, formitez
Rivi 11:
|AreaRnk = 1
|TotArea = 3083523
|WaterPrcnt = 4.24
|PopRnk = 5556
|Eläjiden lugu = 956964,896330
|PopCtDate = 20152018
|PopDens = 0.31
|GDP GDPRnk = 24
|GDPCtDateGDP = 868,6
|GDP(PPP) GDPCtDate = 2016
|GDP(PPP) = 903,6
|FedDistrNm = Edahaižen Päivnouzmpolen
|EcRegNm = Edahaižen Päivnouzmpolen
Rivi 25 ⟶ 26:
|HeadNm = [[Borisov Jegor|Jegor Borisov]]
|ViceTtl = Ohjastusen ezimez'
|ViceNm = [[DančikovaČekin GalinaJevgenii|GalinaJevgenii DančikovaČekin]]
|LegislTtl = Valdkundaližen Suiman ezimez'
|LegislNm = [[Žirkov Aleksandr|Aleksandr Žirkov]]
Rivi 33 ⟶ 34:
|MSK = [[UTC]]+9..11 ([[MSK]]+6..8)
}}
'''Saha (Jakutijan) Tazovaldkund''' vai '''Jakutii''' ([[venäkel'{{lang-ru|ven.]]: ''Республика Саха (Якутия)''}}, [[jakutan kel'{{lang-sah|jakut.]]: ''Саха Өрөспүүбүлүкэтэ''}}, oficialitomikš ''Саха Сирэ'') om üks' [[Venäma|Venälaižen Federacijan]] [[Venälaižen Federacijan subjektad|subjektoišpäi]].
 
Se mülüb [[Edahaižen Päivnouzmpolen federaline ümbrik|Edahaižen Päivnouzmpolen federaližhe ümbrikho]].
Rivi 40 ⟶ 41:
 
== Keled ==
Valdkundkeled oma [[venäkel']] da [[jakutan kel']], mugažo igähižiden rahvahiden keled heiden eländsijiš tazovaldkundan Konstitucijan mödhe: [[evenkan kel'|evenkan]], [[evenan kel'|evenan]], [[dolganan kel'|dolganan]] i [[jukagiran kel'|jukagiran]] keled voidas olda mugomikš.
Valdkundkeled oma [[venäkel']] da [[jakutan kel']].
 
== Istorii ==
Saha Tazovaldkund om olmas vlvs 1922 sulakun 27. päivälpäipäiväspäi. Sen aluz oliom pandud kuti Jakutijan Avtonomižeks Nevondkundaližeks Socialistižeks Tazovaldkundaks. VlVn 1990 sügüz'kun 27. päiväl sügüz'kud Jakutii tedoti ičeze suverenitetas, i vodhe 1991 tal'vkun 27. päivähäsai sidä nimitihe Jakutijan-Saha Nevondkundaližeks Socialistižeks Tazovaldkundaks.
 
Saha Tazovaldkundan Konstitucii<ref>[http://constitution.garant.ru/region/cons_saha/ Saha Tazovaldkundan Konstitucijan tekst (''constitution.garant.ru)''-saital.] {{ref-ru}}</ref> om vahvištadud vlvn 1992 sulakun 4. päiväl sulakud Saha Tazovaldkundan Ülembaižen Nevondkundan ezitajil da tazovaldkundan prezidental, tuli väghe silsen-žo vodel sulakunvoden 27. päiväl sulakud (znamoičese kuti Tazovaldkundan päiv). VlVn 2002 redukun 17. päiväl redukud se om vahvištadud käskuseks Valdkundaližen Suiman ezitajil.
 
== Geografijan andmused ==
Rivi 51 ⟶ 52:
Tazovaldkundal om röunoid 7 regionanke: [[Čukotkan avtonomine ümbrik|Čukotkan avtonomižen ümbrikonke]] da [[Magadanan agj]]anke päivnouzmas, [[Habarovskan rand]]anke suvipäivnouzmas, [[Amuran agj]]anke da [[Baikalantagaine rand|Baikalantagaižen randanke]] suves, [[Irkutskan agj]]anke suvipäivlaskmas da [[Krasnojarskan rand]]anke päivlaskmas. Sen pohjoižed randad lainištadas [[Jävaldmeri|Jävaldmeren]] [[Laptevoiden meri|Laptevoiden]] da [[Päivnouzmaine Sibirin meri|Päivnouzmaine Sibirin]] mered. Ühthine mererandan pird om läz 4,5 tuhad km.
 
Pind om 3 083 523 km². Saha Tazovaldkund om kaikiš suremb administrativiž-territoriaine ühtnik mail'mas. [[Igähine roug]] otab territorijad täuzin. [[Mec]]ad ottas territorijantazovaldkundan nell' videndest.
 
Mäged ottas territorijan kaks' koumandest. Kaikiš korktemb čokkoim om [[Čerskijan mägisel'g]]an [[Pobed (mägi)|Pobed]]-mägi (3003 m). Znamasižed joged oma [[Len (jogi)|Len]] sen ližajogidenke ([[Aldan (jogi)|Aldan]], [[Olökm]], [[Vilüi]]), [[Kolim]], [[Indigirk]], [[Olenök (jogi)|Olenök]], [[Jan (jogi)|Jan]], [[Anabar]].
 
Klimat om terav kontinentaline. Enamba 40%kaht videndest territorijad venub [[Pohjoine nabakehkruz|Pohjoižen nabakehkruden]] südäimes. [[Pohjoine mapolišk|Pohjoižen mapoliškon]] vilun naba sijadase läz [[Oimäkon]]ad i [[Verhojansk]]ad.
 
Londuseližed varad oma [[kivivoi]], [[londuseline gaz]], [[kivihil']], [[bur hil']], metallad ([[raud|raudkivend]], [[tin]], [[hahktin]], [[kuld]], [[hobed]], [[artut']], [[vol'fram]], [[uran (himine element)|uran]] (ühtenz' sija Venämas), [[harvad mametallad]]), [[antimonii]] (ühtenz' sija Venämas), [[almaz]]ad (ühtenz' sija Venämas), [[mec]], [[vezi|reskvezi]], [[gidroenergii]].
Rivi 61 ⟶ 62:
== Tobmuz ==
[[Fail:Якутск. Дом Правительства № 3.jpg|thumb|right|200px|Saha Tazovaldkundan Ohjastusen üks' pertišpäi [[Jakutsk]]as.]]
[[Borisov Jegor|Jegor Borisov]] radab tazovaldkundan pämeheks ([[jakutan kel'{{lang-sah|jakut.]]: ''Ил Дархан''}}) vs 2010 semendkun 31. päiväspäi (edel vn 2014 sulakud nece radnikuz nimitihe prezidentaks). Tazovaldkundan pämehen valdatusiden strok om viž vot, kaik rahvaz änestab händast. Tazovaldkundan pämez' märičeb Ohjastusen strukturad da paneb sen ühtnijoid radnikusile, sidä kesken Ohjastusen ezimest, Ohjastusen varaezimehid, erasid ministrid — parlamentan hüvästusen sandan jäl'ghe. Üks' tazovaldkundan varaprezident, Tazovaldkundan pämehen da Ohjastusen Administracii oma hänele abhu.
 
Käskusenandai tobmuz om üks'kodine parlament — Saha (Jakutijan) Valdkundaline Suim ([[jakutan kel'{{lang-sah|jakut.]]: ''Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнэ''}}). Kaik rahvaz valičeb sen 70 ezitajad videks vodeks. [[Žirkov Aleksandr|Aleksandr Žirkov]] radab Valdkundaližen Suiman ezimeheks vs 2013 redukun 2. päiväspäi.
 
Radonoigendai tobmuz om Saha Tazovaldkundan Ohjastuz. Tazovaldkundan ministrused da valdkundaližed komitetad alištudas Ohjastusele. [[DančikovaČekin GalinaJevgenii|GalinaJevgenii DančikovaČekin]] radab Ohjastusen ezimeheks vs 20102016 kezakunredukun 1825. päiväspäi. Kaks'Koume ezmäšt Ohjastusen varaezimest da vižkoume Ohjastusen muite varaezimest oma hänele abhu.
 
JärgvaličendadJärgenduseližed valičendad Saha (Jakutijan) Valdkundaližhe Suimha oliba vl 2013 sügüz'kun 8. päiväl. Tazovaldkundan pämehen valičendad oliba vl 2014 sügüz'kun 14. päiväl, [[Borisov Jegor|nügüdläine pämez']] sai vägestust ezmäižel tural (58,79%) da radab kahtenden strokun jäl'geten.
 
== Eläjad ==
Vl 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe eläjiden lugu oli 958 528 ristitud<ref>[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/perepis2010/svod.xls Venäman kaikenaigaine ristitišt vl 2010. — Rosstat (''gks.ru'').] {{ref-ru}}</ref>. Sündutandmär ületab kolendmärad znamasižešti. Kaikutte kahtenz' ristit koumespäi om lidnalaine.
 
TazovaldkundasKaik om [[Saha (Jakutijan) Tazovaldkundan lidnad|koumetoštkümne lidnad]] tazovaldkundas, 42 lidnanvuittušt žilod da 586 küläd (vl 2009). Toine sur'järed lidn (enamba 50 tuh. eläjid) om [[Nerüngri]]. Vl 2015 kaik om 16 eländpunktad enamba mi 8 tuh. eläjidenke.
 
Rahvahad (enamba 0,4% vl 2010): [[jakutalaižed]] (48,7%), [[venälaižed]] (36,9%), [[evenkalaižed]] (2,2%), [[ukrainalaižed]] (2,1%), [[evenalaižed]] (ende lamutalaižed) (1,6%), [[totarlaižed]] (0,9%), [[burätalaižed]] (0,7%), [[kirgizlaižed]] (0,5%), [[armenijalaižed]] (0,4%), [[uzbekalaižed]] (0,4%), toižed rahvahad — 3,1%, rahvahuden ozutandata — 2,5%.
 
Erased toižed igähižed rahvahad: [[dolganalaižed]] — 1906 rist. (0,20%), [[jukagiralaižed]] — 1281 rist. (0,13%), [[čukčulaižed]] — 670 rist. (0,07%).
Rivi 82 ⟶ 83:
 
== Irdkosketused ==
* [http://www.sakha.gov.ru/ Saha Tazovaldkundan tobmuden aluzkundoiden oficialine portal (''sakha.gov.ru'').] {{ref-ru}} {{ref-en}} {{ref-sah}}
* [http://www.iltumen.ru/ Jakutijan Valdkundaližen Suiman oficialine sait (''iltumen.ru'').] {{ref-ru}}
 
{{Saha Tazovaldkundan lidnad}}