Raudaig: Erod versijoiden keskes

Südäimišt om heittud Ližatud südäimišt
Koiravva (pagin | tehtud radod)
toine kategorii
Koiravva (pagin | tehtud radod)
+
Rivi 1:
{{1000}}
[[Fail:QtubIronPillar.JPG|thumb|right|250px|Raudasine pacaz läz [[Deli]]d, Indii, om tehtud 4.-5. voz'sadal meiden erad.]]
'''Raudaig''' om era arheologijas, ristitun istorijanedeližes aigas da aigaližes ristitkundas klassoidenke. Vajehti [[bronzaig]]ad. Zavodihe [[Indii|Indijas]], [[Päivlaskmaine Azii|Päivlaskmaižes Azijas]] da [[Evrop|Suvievropas]] 1300-nzil vozil edel m.e.. Möhemba oli [[Evrop|Pohjoižes Evropas]], [[Kitai]]š, [[Afrik]]as i [[Pohjoižamerik]]as, 1. voz'tuhal edel m.e.. Jätksihe 500-nzihe vozihesai meiden erad i oli vajehtadudvajehtanus [[Keskaig]]al Evropas. Aig harakterizuiše [[raud]]an [[metallurgii|metallurgijan]] levigandusel, tehtihe raudasižid azegid. Saiba [[kaugedraud]]ad Kitaiš da tehtihe astjoid.
 
Kaik era oli vaiše 18. voz'sadad, edeližiš aigoišpäi erineden. Jagadas koumeks pordoks: ''aigaline raudaig'' (13...5 voz'sadad e.m.e.), ''keskraudaig'' (500 voz' EME — 250 voz' meiden erad), ''möhäine raudaig'' (250—500 voded m.e.). Eziauguižešti ottihe kävutamižhe [[meteorit]]oiden raudad kul'tan kaluidentkaluiden täht, se oli harv. Kävutihe [[raudkivend]]od flüsaks [[bronz]]an samižes. Mahtuz leviganzi sulata raudkivendod, kovitada da lehiruida raudad, sil-žo aigal sättujad bronzan samižhe löudmižsijad tulihe lophu.
 
Raudasižed da [[teraz|terasižed]] azeged vähenziba lujas bronz- da kiviazegišton kävutandad, azegiden da mašinoiden toižendoid ližaduihe. Sündui äi uzid voimusid šingotamha ižandust, äikerdoičemha [[tön tehmižmahtuz|tön tehmižmahtust]]. Mahtusiden šingotez ümbriradamha raudad oli venu [[industrialine revolücii|industrialižennoks revolücijannoks]], no oliba i [[varvarad|varvariden]] sodamatkad Evropadme. Nügüd'-ki raud om kaikiš znamasižemb metall sauvondas[[sauvond]]as.
 
Koumen eran el'genduz ([[kiviaig]], [[bronzaig]] i raudaig) oli [[antikaig]]an völ, oz., mainitase Rimalaižen imperijan [[Tit Lukrecii Kar]]-filosofan töiš. Raudaigan tärtuz mainitase ezmäižen kerdan danijalaižen Kristian Jurgensen Tomsen-arheologan tedotöiš 19. voz'sadan keskes. Termin kävutase znamoičemha erad amuižiden valdkundoiden irdpolel tobjimalaz.
 
{{Commons|Category:Iron Age}}