Dublin
Dublin (mugažo anglijan kelel, virkand [ˈdʌblɨn], sijaline virkand [ˈdʊblən], [ˈdʊbələn]; irl.: Baile Átha Cliath [bˠalʲə aːha klʲiəh], lühüdas BÁC) om Irlandijan pälidn da kaikiš suremb lidnankund eläjiden lugun mödhe. Se i lähižed grafkundad mülüdas Lenster-agjaha.
Lidnanznam
|
Flag
|
| Valdkund | Irlandii |
| Eläjiden lugu (2022) | 592,713 ristitud |
| Pind | 117,8 km² |
| |
| Pämez' | Dohi de Rošte (kezaku 2023 — kezaku 2024, Daithí de Róiste) |
| Telefonkod | +353-(0)1 |
| Aigvö | tal'vel UTC+0, kezal UTC+1 |
Etimologii vajehta
«Dublin»-nimituz sündui irlandijan kelen sanoiden ühtištusespäi: dubh «must» da linn «abai, učulm, uit».
Istorii vajehta
Tulijad Skandinavijaspäi paniba lidnusen i eländpunktan alust vl 841, se oli vikingoiden penen sijaližen kunigahusen pälidnaks koume voz'sadad. Dublin oli alištunu Anglijan tobmudele vspäi 1169. Om ripmatoman Irlandijan pälidnaks vspäi 1949.
Dublin šingotase zell'tegimištol, elektrotehnižen sarakon i programholitusen kompanijoiden tegimil, sauvondal, veroližen oluden keitandal, transporttesol'meks.
Geografijan andmused vajehta
Lidn seižub Liffi-jogen (angl.: River Liffey, irl.: An Life) molembil randoil, nell' metrad ü.m.t. keskmäižel korktusel, sen jogen lanktendan sijas Irlandijan merhe.
Klimat om ven meren, pil'vekaz vodes läbi. Voden keskmäine lämuz +9,7 C°, kezakun-sügüz'kun +13,2..+15,4 C°, tal'vkun-uhokun +5,2..+5,5 C°. Ekstremumad oma −15,7 C° (viluku, tal'vku) i +33,0 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −0,7 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +18,5 C° (viluku). Ei voi panda halad heinkus-elokus. Paneb sadegid 772 mm vodes, läz tazomäras kuidme, enamba elokus (73 mm) i redukus-tal'vkus (72..83 mm kus), vähemba uhokus-semendkus (51..57 mm kus). Paneb lunt 12 päiväd tal'ves keskmäras. Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 68..72 % röunoiš keväz'kus-sügüz'kus, 76..84 % redukus-uhokus.
Tobmuz vajehta
Vspäi 1994 Dublinan lidnterritorii (angl.: Dublin Metropolitan Area) mülüb Dublin-lidnha ičesaz (lidnan istorine keskuz faktižikš) da koumhe grafkundha (Fingal, Dun Leare Ratdaun, Suvidublin), kudambihe enzne Dublin-grafkund alajagoihe.
Lidnan käskusenandai tobmuz om Dublin-lidnan Nevondkund (angl.: Dublin City Council, irl.: Comhairle Cathrach Bhaile Átha Cliath) vspäi 2001, kogoneb 63 ühtnijaspäi, valitas heid videks vodeks. Sen i lidnan pämez' om lord-mer («lord» ližazihe vspäi 1665), valitas händast kezakun lopus vaiše vodeks (tobjimalaz). Nece tradicii jäb vajehtamata vspäi 1229.
Oz., edeližed lidnan pämehed oma Pol Makoliff
(angl.: Paul McAuliffe, kezaku 2019 — kezaku 2020, Naiel Ring (angl.: Nial Ring, kezaku 2018 — kezaku 2019).
Eläjad vajehta
Vn 2011 Irlandijan rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 527 612 ristitud. Vn 2016 rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 553 165 ristitud, ezilidnoidenke — 1 173 179 ristitud 318 km² pindal. Kaik 1 263 219 eläjad oli ezilidnoidenke 345 km² pindal vl 2022. Kaik 1 904 806 ristitud elädas lidnaglomeracijas (vn 2016 rahvahanlugemine) 6 983 km² pindal, nece otab kaht videndest valdkundan ristitištos.
Dublin om valdkundan üläopendusen keskuseks, nell' universitetad da toižed üläopendusen aluzkundad ratas siš. Znamasižed oma Irlandijan nacionaline universitet[1] (panihe alust vl 1908, 30 tuh. üläopenikoid kümnel fakul'tetal) i Dublinan universitet üks'jäiženke Triniti-kolledžanke[2] (alusenpanend 1592, 16,7 tuh. üläopenikoid vl 2014).
Transport vajehta
Avtobusad, tramvaid, dizel'- da elektrojonused, taksid i velosipedoiden kortom oma kundaližeks transportaks lidnas sen ezilidnoidenke. Dublinan meriport radab (23 mln tonnoid jüguid i 1,4 mln passažiroid vl 2003), om ehtatimiden jonoid.
Rahvahidenkeskeine civiline Dublin-lendimport[3] (DUB / EIDW, 31,9 mln passažiroid vl 2023) sijadase üks'toštkümnes kilometras pohjoižhe lidnan keskuzpalaspäi. Tehtas reisid Evropan äjihe maihe, AÜV:oiden i Kanadan järedoihe lidnoihe, Dubaihe, om sezonreisid Keskmeren, Suomenman i Avstrijan lebutahoiže.
Homaičendad vajehta
Irdkosketused vajehta
- Lidnan ohjastusen oficialine sait (dublincity.ie). (angl.) (irl.)
| Dublin Vikiaitas |
| Evropan pälidnad | ||
| Afinad | Amsterdam | Andorr la Vel'j | Baku | Belgrad | Berlin | Bern | Bratislav | Brüssel' | Budapešt | Buharest | Dublin | Hel'sinki | Jerevan | Kijev | Kišinöv | Kopenhagen | Lissabon | London | Lüblän | Lüksemburg-lidn | Madrid | Minsk | Monako-lidn | Moskv | Nikosii | Oslo | Pariž | Podgoric | Prag | Reikjavik | Rig | Rim | San Marino-lidn | Sarajevo | Skopje | Sofii | Stokhol'm | Zagreb | Tallidn | Tbilis | Tiran-lidn | Vaduc | Vallett | Varšav | Vatikan | Ven | Vil'nüs | ||