Arhimed (amuižgrek.: Ἀρχιμήδης Arhimedes; sündnundan i kolendan sijaduz: Sirakuzad, Sicilii, Amuine Grekanma; eli vozil 287−212 edel m.e.) oli amuižgrekine matematikantedomez', astronom, mehanikantedomez' da inžener Sirakuzišpäi, eli siš elon tobjad palad.

Arhimed
amuižgrek.: Ἀρχιμήδης ὁ Συρακόσιος
Domeniko Fetti — Arhimed (vn 1620 kuva)
Domeniko Fetti — Arhimed (vn 1620 kuva)
nimi sündundan jäl'ghe:

amuižgrek.: Ἀρχιμήδης[1]

radmižen toižend:

matematikanmez', fizikanmez', astronoom, leiutaja, military engineer, filosof, insener

sündundan dat:

läz 287 edel m.e.[2][3][4][5][6]

sündundan sijaduz:

ancient Syracuse[d][7][8][9]

valdkund:

ancient Syracuse[d]

kolendan dat:

Lua tõrge kohal Moodul:Sources 199. real: attempt to concatenate local 'letter' (a nil value).

kolendan sijaduz:

ancient Syracuse[d][8][9]

tat:

Fidias[d]

 Arhimed VikiAitas
Om sädusid VikiPurtkiš VikiPurde

Mez' tegi äjid avaidusid geometrijas, pani mehanikan, gidrostatikan alusid. Arhimed om äjiden tarbhaižiden löudusiden avtor: mašinad bibun alusel, Arhimedan puno, paraboližed linzad.

Nügüd'aigaižiden arvoiden mödhe, Arhimedan avaidused tegihe matematikan edesižen šingotesen aluseks, mitte zavodihe Evropas vozil 1550−1650. Sen paloin, panihe amuižen Arhimedan tedotöid matematižen analizan alushe. Nened mail'man tetabad matematikantedomehed i fizikantedomehed otiba kävutamižhe Arhimedan töid 16.-17. voz'sadas: Johannes Kepler, Galileo Galilei, Rene Dekart, Pjer Ferma.

Biografii vajehta

Arhimed oli sündnu Amuižen Grekanman Sirakuzad-kolonijha, eli siš elon tobjad palad. Arhimedan üks'jäižen mainitesen mödhe, Fidii-tedomez' oli hänen tatan. Kanz ei olend elokahan, i Fidii andoi opendust poigale ičeze tedoišpäi vaiše, niiš ei olend levitadud filosofijad i literaturad. Gieron-sodamez' oli Fidijan kanzan heimolaižen, anasti tobmut Sirakuziš i kändihe kolonijan carikš. Sen jäl'ghe voimuz opeta Aleksandrijas avaižihe norele Arhimedale — antikaigaižen mirun tedon ühtes keskusišpäi.

Opendusen aigan Arhimed sai tedoid Aleksandrijan kirjištospäi, tegi sebrust Konon-astronomanke i Eratosfen-tedomehenke. Pördui Sirakuzihe i kut carin heimolaine voi ei tehta nimidä, tedo ičeksaz oli mel'hetartuine hänele. Gieron-car' eci tedon praktižid kävutandoid i uskotoiti tedomest säta mašinoid da mehanizmoid, kudambad toiba Arhimedale hoštust hänen elon aigan völ.

Homaičendad vajehta

  1. Virtual International Authority File[Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
  2. 2,0 2,1 British Museum person-institution thesaurus
  3. Toomer G. J. Encyclopædia Britannica
  4. Encyclopaedia Herder
  5. 5,0 5,1 Большая российская энциклопедияМ.: Большая российская энциклопедия, 2004.
  6. Nationalencyklopedin — 1999.
  7. Любкер Ф. Archimedes // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 130–131.
  8. 8,0 8,1 Archivio di Autorità del Museo Galileo
  9. 9,0 9,1 9,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118503863 // Integrated Authority File — 2012—2016.
  10. Bibliothèque nationale de France BnF authorities: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم, платформа відкритих даних, платформа открытых данных, plateforme de données ouvertes, piattaforma di dati aperti, Opendata-Plattform, otevřená data platforma, åben-data-platform, տվյալների բաց շտեմարան, platforma za odprte podatke, plataforma de datos abierta, plataforma de dados aberta, платформа адкрытых даных, платформа на отворените данни, platforma otwartych danych, ашық деректер платформасы, ачык маалыматтарды платформа, açıq məlumat platforması, ochiq ma'lumotlar platforma, açık verilerin platformu, платформа отвореног података, platforma otvorenih podataka, platforma otvorenog podataka, platforma otvorených údajov, πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων, platformu atklātā datu, platforma atvira duomenų, platvormi avatud andmete, avoimen datan foorumi, nyílt adatok platformja, პლატფორმა ღია მონაცემები, платформа за отворени податоци, нээлттэй мэдээллийн тавцан, platformă de date deschise, platformo de malferma datumoj, open data platform, плятформа адкрытых зьвестак, Усьтэм даннойёслэн платформазы, асыҡ мәғлүмәт платформаһы, açıq malümat platforması, açıq malümat platforması, ачык малюмат платформасы, öppen dataplattform, платформаи додаҳои боз, ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы, гом бæрæггæнæнты платформæ — 2011.
  11. Brockhaus Enzyklopädie / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
  12. Gran Enciclopèdia CatalanaGrup Enciclopèdia, 1968.

Irdkosketused vajehta